O‘zbek tilshunosligi kafedrasi



Download 3,85 Mb.
bet115/195
Sana24.12.2022
Hajmi3,85 Mb.
#895511
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   195
Bog'liq
Turkiytillarningqiyosiy-tarixiygrammatikasi.-.ComparativehistoricalgrammarofTurkiclanguages.

-sьñdar//siñder va -sьzdar//-sider: qozoq tilida uchraydi. Birinchi holatda 2-shaxs birlik affiksiga ko‘plik affiks variantlaridan biri -dar//-der, ikkinchi shakl hurmat shakli bo‘lib, 2-shaxs ko‘plik affiksi -sьz//-siz+dar//-der ni o‘ziga biriktiradi;
-sїñar//-siñer: chulim-tatar, xakas, qirg‘iz tillarida uchraydi. Uning ikki unli orasida s ning jaranglilashgan variantlari bo‘lishi mumkin: olt. -zїñar//-ziñer. Mazkur affiksning tarkibi juda aniq bo‘lib, unda 2-shaxs birlikdagi -sьїñ//-sin (-z їñ//-ziñ) affiksiga ko‘plik ko‘rsatkichlaridan biri -ar//-er birikkan;
qirg‘iz tilida hurmat ma’nosini ifodalaydigan -sїzder//-sizder affiksi ham bor (2-shaxs ko‘plik -sїz//-siz+ko‘plik affiksi -dar//-derdan hosil bo‘lgan);
-zar//-zer: xakas, shor tillarida uchraydi. Bundagi -ar//-er elementi qadimgi ko‘plik ko‘rsatkichlaridan biridir. Birinchi z elementi s ning jaranglilashgan ko‘rinishidir;
-sїg‘ar//-sig‘ar va -zїg‘ar//-zig‘ar: oltoy tilida mavjud bo‘lib, birinchi element 2-shaxs birlikning qadimgi varianti -sїg‘//-sig‘ affiksiga ko‘plik ko‘rsat-kichlaridan biri -ar//-är qo‘shilib hosil qilingan;
-g‘їt//-git (-kїt//-kit, -xїt//-xit, -ñїt//-ñit) faqat yoqut tilida uchraydi. -g‘їt affiksi <-g‘їz (-giz>-g їs>-g їt);
-ьr//-ir: affiksi faqat chuvash tilida uchraydi. Ushbu ko‘rsatkich -їz//-izga borib taqalishi mumkin. Ammo turkiy tillar uchun xarakterli emas. Unda dastlab, - їg‘їz//-ig‘iz ko‘rsatkichi bo‘lib, g‘ ikki unli orasida yo‘qolib, oxirgi z>r hodisasi sodir bo‘lgan bo‘lishi mumkin;
-siler//-silär tuva, tofalar, uyg‘ur tillarida uchraydi. Ushbu affiks -sizlar hurmat ma’noli affiks bo‘lib, 2-shaxs ko‘plik ko‘rsatkichi -sїz//-siz ga -lar ko‘plik affiksi birikuvidan vujudga kelgan.
Turkiy bobotilda 3-shaxs ko‘plikning maxsus ko‘rsatkichi bo‘lmagan. Keyinchalik, ayrim turkiy tillarda 3-shaxs birlik shakliga ko‘plik qo‘shimchasi -lar affiksi qo‘shila boshlagan.
Chuvash tilida 3-shaxs ko‘plikning -s‘ alohida affiksi mavjud: kiles‘s‘i (ular kelyaptilar)(ular yozayaptilar)ko‘plik ko‘rsat-kichlaridan biri, ammo uning kelib chiqishi aniq emas.
Qirg‘iz tilida, ba’zan o‘zbek tilida ham subyektlarning ko‘pligi birgalik nisbati qo‘shimchasi bilan ifodalanadi: qirg‘. jazїshat (ular yozayaptilar).

Download 3,85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   195




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish