O‘zbek tilshunosligi kafedrasi o‘zbek terminologiyasi fanidan ma’ruza matnlari

GLOSSARIY


Abbreviatura- (ital)-qisqartma so‘zlar.
Abzats - (nem)-xat boshi.
Abstrakt ot - (lot.)-mavhum ot.
Avtor gapi - muallif gapi.
Arxaizm eskilik belgisiga ega so‘z
Adabiy til - umumxalq tilining ishlangan, sayqal berilgan, ma’lum meyorga solingan, xalqning turli madaniy ehtiyojlariga xizmat qiluvchi shakli. Adabiy tilning ikki shakli bor: 1) yozma shakli. 2) og‘zaki shakli.
Antonim - (yun.)-o‘zaro zid, qarama-qarshi ma’noli til birliklari.
Argo - (frans.)-yasama til. Biror ijtimoiy guruh, toifa (masalan, talabalar, sportchilar, o‘g‘rilar)ning o‘ziga xos, boshqalar tushunmaydigan lug‘aviy birliklardan iborat yasama tili.
Arxaizm (yun.)-ma’lum davr uchun eskirgan, iste’moldan chiqa boshlagan til birligi (so‘z, frazeologizm va b.).
Affiks (lot.)-qo‘shimcha.
Assimilyatsiya – qator kelgan nutq tovushlarining bir-biriga ta’sir qilib o‘ziga moslashtirishidir.Progressiv assimilyatsiya - aytdi-aytti, yurakga-yurakka.Regressiv assimilyatsiya – yigitcha-yigichcha, tuzsiz-tussiz.
Birikmali termin sintaktik usul bilan yasalgan birikma
Dissimilatsiya – ikki o‘xshash tovushning o‘rin almashinuvi. Progressiv dissimilyatsiya: birorta-bironta. Regressiv dissimilyatsiya – ittifoq-intifoq
Fraza – nutqning yagona intonasiyaga ega o‘zaro to‘la pauza bilan ajraluvchi qismi.
Vulgarizm - (lot.)- dag‘al so‘z.
Grammatika - (yun.)-tilshunoslikning so‘z shakllari (shakl yasalishi), so‘z birikmalarining turlari, gap turlari (tilning grammatik qurilishi) haqidagi bo‘limi.
Grammatik ma’no - so‘zning shakliy qismi grammatik shakli ifodalaydigan ma’no.
Grafika - (yun.)-nutq tovushlarini yozib ifodalash vositalarining muayyan tuzilishi.
Dialekt - (yun.)-umumxalq tilining ma’lum bir hududda qo‘llanadigan ko‘rinishi.
Leksema - (yun.)- tilning lug‘at tarkibiga xos birlik; til qurilishining lug‘aviy ma’no anglatuvchi birligi.