O’zbek tilshunosligi kafedrasi o’qituvchi nutq madaniyati fanidan o’quv- uslubiy majmua

Dunyo bo’ldi chamanim manim,

O’zbekiston vatanim manim.

Badiiy nutq uslubida so’z turkumlarini qo’llashda ham o’ziga xosliklar mavjud. Masalan, sifatlarning ishlatilishi badiiy nutqda ot va olmosh kabi faoldir. Olmoshlardan kishilik va ko’rsatish olmoshlarining qo’llanishi mahsuldordir. Sonlar odatda aniq ma’nolarni anglatishi bilan birga ma’nosi kengaygan holda ham qo’llanadi. Undov va taqlid so’zlar ham badiiy uslubda uchrashi xarakterlidir.

Badiiy uslub sintaktik xususiyatlari bilan ham boshqa uslublardan farqlanadi. Badiiy nutq uslubida darak, so’roq, buyruq gaplar matn sintaksisining ajralmas qismini tashkil qiladi. Undov gaplar ham badiiy nutq uslubi uchun xarakterlidir. Ular kitobxonga estetik ta’sir o’tkazishda yozuvchi qo’lida kuchli qurol hisoblanadi.

Badiiy nutq uslubida qo’shma gapning barcha turlari aralash ishlatilaveriladi. Nutq ham diologik, ham monologik bo’lishi mumkin. Badiiy uslubni tilimizning boyligi sanalmish tasviriy vositalarsiz tasavvur qilib bo’lmaydi.

Xulosa qilganimizda, til vositalarining vazifaviy chegaralanishi ularni nutq jarayonida ham farqlash zaruriyatini keltirib chikaradi. Demak, nutqda — yozish va so’zlash jarayonida masalaga nutq mavzusi va xususiyati nuqtai nazaridan yondoshilib, nazifaviy uslublarning amal qilish qonuniyatlari va talablarini e’tiborga olish lozim bo’ladi.