O‘zbek tilshunosligi kafedrasi «hozirgi o‘zbek tili» fanidan o‘quv- uslubiy majmua

Taqlidning tuzilishiga ko’ra turlari. O’zbek tilida taqlid juft va takroriy ko’rinishda bo’ladi.

Juft taqlid: [g’arch-g’urch], [taq-tuq], [vag’ir-vug’ur], [g’ing-ping], [alang-jalang], [apir-shapir].

Takroriy taqlid: [guv-guv], [duv-duv], [shartta-shartta], [cho’lp-cho’lp], [shaqa-shaq], [guppa-guppa].

Eslatma. Taqlid [etmoq, [demoq], [qilmoq] fe’li bilan kelganda qo’shma fe’l vujudga keladi: [guv-guv etmoq], [duv-duv qilmoq], [cho’lp-cho’lp qilmoq].

6-seminar mashg‘ulot.

Olmosh va uning grammatik xususiyatlari

Reja.

1. 
   Olmoshning ishoraviy (deytik tabiati)
   
2. 
   Olmoshning umumiy xususiyatlari
   
3. 
   Olmoshning tasniflanishi. Anaforik va kataforik qo’llanilishi.
   

Olmoshlar mustaqil so‘z singari shaxs, narsa, belgi yoki qiymat tushunchasini bildirmay, ular o‘rnida almashib keladigan, ularning mavjudligiga ishora qiladigan so‘zlardir. Masalan: men-shaxsga, nima-narsaga, shu, bu, o‘sha-belgiga, qancha, shuncha olmoshlari esa miqdor-ga ishora qilishi bilan o‘zaro farqlanadi. Olmoshlar aniq ma’no bilan mavhum ma’noning almashinib qo‘llanishini ta’minlaydigan so‘zlardir. Ularning qanday ma’noda qo‘llangani matnda ishtirok etuvchi til birliklarining munosabatiga qarab oydinlashadi. Masalan: Shunday o‘lka doim bor bo‘lsin, gapidagi shunday olmoshi narsa belgisini boshqasiga taqqoslab ko‘rsatish uchun xizmat qilgan. Biroq, ba’zi olmoshlar, xususan, kim, men, sen, qanday olmoshlarini ot yoki sifat bilan almashtirib bo‘lmaydi. Qayd etilganlardan ma’lum bo‘ladiki, olmoshlar mustaqil so‘zlarning doimiy muqobili sifatida nutqning ixchamligi, qisqaligini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega bo‘ladi.