O‘zbek tilshunosligi kafedrasi «hozirgi o‘zbek tili» fanidan o‘quv- uslubiy majmua

Ravish o‘zbek tilida quyidagi xususiyatlarga ega.

1. Ravishlar turlanmaydi va tuslanmaydi.

2. Ravishlar ma’no jihatdan maxsus turlarga ajraladi.

3. Ravishlar tarkibiga ko‘ra tub va yasama bo‘ladi.

4. Ravishlar o‘ziga xos bo‘lgan yasalish (adverbializatsiya) tizimiga ega.

5. Ravishlar qisman darajalanish xususiyatiga ega. (sekin-sekinroq-juda sekin)

6. Ravish gapda asosan fe’lga bog‘lanib, ko‘pincha hol vazifasini bajaradi.

Ravish o’zgarmas so’z turkumi sifatida. Ravish – mustaqil ma’noli o’zgarmas so’z. U belgi, miqdor yoki holatni, o’rin, payt ma’nocini ifodalaydi va bu jihatidan ot, sifat, songa yaqin turadi. Ulardan farqli jihati shundaki, so’z o’zgartiruvchi, shakl yasovchi qo’shimcha bilan birika olmaydi. Masalan, ot ko’plik, sifat daraja shaklini qabul qiladi. Masalan, [tongda], [oqshomda], [kunduzlari], [ko’proq], [ozroq], [balandroq] kabi. Ayrim til birligida uchraydigan EK, KK shakli ravishning o’zak qismida soddalashgan, ya’ni o’zak bilan yaxlit holga kelib qolgan: [birdan], [zimdan], [to’satdan], [kechasi], [birga]. Bundan tashqari qadimgi davrda keng iste’molda bo’lgan [-ra] (jo’nalish kelishigi) ([so’ngra], [uzra]), [-a], ([qayta], [ko’tara]), [-in(-un)] ([birin-ketin], [ostin-ustun]) qo’shimchaci ham ravish tarkibida qotib qolgan.

Ravish turkumini talqin qilishda o’zgarmaslik xususiyatini e’tiborga olish uning so’z turkumi sifatidagi xususiyatini belgilashda qator qarama-qarshilikka nuqta qo’yadi.

Ilmiy manba, darslik va qo’llanmalarda [eng], [juda], [nihoyat], [g’oyat], [lang], [g’irt] kabi so’z kuchaytiruv ravishi deb qaraladi. Holbuki, bu shakllar ravish oldidan kelib belgi ma’nosini kuchaytirishga xizmat qiladi. SHuning uchun keyingi yillarda ayrim tadqiqotchilar bu unsurlarning ravish emasligini, chunki ravish kabi mustaqil lug’aviy ma’nodan xoliligini ta’kidlashib, kuchaytiruv yuklamaci sirasida o’rganish lozimligini uqtiradi.