O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi” fanidan O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2021

3-topshiriq. Mutaxassisligingiz bo‘yicha maqola yozing va unda havolalar keltiring.
Havolalarni qo‘llash qay darajada ahamiyatli?
Havola va sitatalar qo‘llanilishining 3 ta asosiy sababi mavjud:
1. Siz mavzuni bir qancha adabiyotlarni o‘qib-o‘rgangan holda izlanish olib borganingiz va uni yoritganingizni ko‘rsatish (bu sizning esseingiz qadrini oshiradi).
2. Esseni o‘qigan shaxs mavzu to‘g‘risida ko‘proq ma’lumot olgisi kelgantaqdirda, havoladan foydalanishiga imkon yaratish.
3. Ko‘chirmachilikning oldini olish.
Havola (ma’lumot olingan manbani keltirib o‘tish) va sitatalar
Sitata va havolalar. Foydalangan ma’lumotlaringiz manbalarini to‘g‘ri ko‘rsatilishi muhim hisoblanadi. Siz buni ikki xil usulda amalga oshirishingiz mumkin. Ikki usulda ham kurs ishi oxirida foydalanilgan havola va sitatalatni qaytadan keltirib o‘tilishi lozim.
13-MAVZU: Matn va uning turlari. Sohaga oid matnlar ustida ishlash.
Matn turlari. Ilmiy va ilmiy-ommabor matnlar. Mikro matn va makro matn. Ixtisoslikka oid ilmiy matnlarda sohaviy terminlar.
Matnlarni qisqartirish va kengaytirish yo‘llari. Matn tahriri va tahlili.

Ma’lum voqelik haqida tasavvur ((ma’lumot) beradigan bir yoki bir necha sintaktik birliklardan tashkil topgan nutqiy butunlik matn hisoblanadi.

Matn ma‘lum fikrlar yig’indisi hisoblangan nutq, nashrdan chiqqan asardir. U o‘ziga xos asar hisoblanishi va mazmuniga ko‘ra ilmiy, rasmiy, badiiy va hokazo, yoki hujjat xarakteriga ega bo‘ladi. Matn ikki xil ko‘rinishda bo‘ladi: dialogik va monlogik. matn ikki va undan ortiq suhbatdoshning turlicha mazmundagi fikr-axborot almashinuvidan iborat.
Dialogik matn tarkibida so‘roq olmoshlari, muomala odobiga oid so‘z va iboralar, yuklamalar, undovlar, kirish so‘zlar keng qo‘llanadi. Bunday matndagi gaplar, asosan, sodda gaplardan tashkil topadi, sodda gaplarning bir tarkibli turlari,
to‘liqsiz gaplar, so‘z-gaplar faolishlatiladi.
Tavsifiy(monologik) matn so‘zlovchi yoki yozuvchi tomonidan bayon etilgan voqea-hodisa, narsa yoki shaxs tasviri, tavsifi yoxud xabar, ma‘lumot bayonidir. Maqola, insho ham tavsifiy matnning bir turi sanaladi.
Matn tilini ilmiy o‘rganishda undagi tovush(harf) va mazmun munosabatiga alohida e‘tibor qaratish kerak. Matn tilshunosligi Ma‘lum voqelik haqida tasavvur
((ma‘lumot) beradigan bir yoki bir necha sintaktik birliklardan tashkil topgan nutqiy butunlik matn hisoblanadi.
Ikki kishi o‘rtasidagi dialog - nutq savol-javob, buyruq-javob, xabar-e‘tiroz kabi mazmunlarda bo‘lib, fikr xususidagi tasdiq yoki inkorni, ziddiyat yoki munozarani ifodalaydi. Ko‘p kishilik dialoglarda suhbat mavzusi savol-javobdan iborat bo‘lmay, o‘rtaga tashlangan savol, taklif, da‘vat, biror xabar, dalillar bilan xulosalanadi. Dialogik matn so‘zlashuv uslubi va badiiy uslubga xosdir.