O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi” fanidan O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2021

Qisqartma so‘zlar -Odatda, norasmiy yoki so‘zlashuv usulda qo‘llaniladigan qisqartmalardan iborat.
Akronim - bu kabi qisqartmalar so‘zlarning bosh harflaridan tuziladi.
Masalan, OITS-orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi. Bu kabi qisqartma-akronimlar bir so‘z sifatida talaffuz etiladi.
Boshqa turdagi qisqartmalar - ular yakka tarzdagi harflarning yig’indisi.
Masalan, AQSH - Amerika Qo‘shma Shtatlari, BMT - Birlashgan Millatlar Tashkiloti. Ushbu turga kiruvchi ko‘pchilik qisqartmalar qanday so‘zlardan
tuzilgani noma‘lum bo‘lib qoladi. Misol uchun, DVD, DNK.
2-topshiriq. Matnni o`qing. Qo`shimcha ma‘lumotlar to`plab kengaytiring.
Shu o‘rinda, sohaviy lug’atlar tushunchasiga to‘xtalib, uning lingvistik va en-siklopedik lug’atlar bilan o‘xshash va farqli jihatlarini tahlil qilamiz. Sohaviy lu-g’atlar ’’maxsus lug’atlar’’ va ’’atamalar lug’ati’’ kabi nomlar bilan ham ishla-tiladi. Xususan, M.Irisqulov o‘zining ’’Tilshunoslikka kirish’’ kitobida ularni ’’maxsus lu-g’atlar’’ deb atab, ularga shunday ta’rif beradi:’’Bu lug’atlar fan va texnikaning ma’lum bir yo‘nalishiga, tarmog’iga bag’ishlangan bo‘lib, u ham izohli ham tarjima lug’ati bo‘lishi mumkin.1’’ Ushbu izohdan ko‘rinib turibdiki, sohaviy lug’atlar o‘z o‘rnida ikki xil turga bo‘linadi. Biri bir til ichidagi ma’lum bir tarmoqqa doir so‘z-larga berilgan ta’riflarni o‘z ichiga olsa, ikkinchi turiga bir tildagi sohaviy ata-malarning boshqa bir yoki bir necha tillardagi tarjimasidan tashkil topgan lug’atlardir.
Lingvistik izohli lug’atlar esa, o‘zida leksemalarning atash ma’nosidan tash-qari, lingvistik tahlilini (qaysi so‘z turkumiga tegishli ekanligi kabi), qaysi tildan ke-lib chiqqanligi, ushbu so‘zdan tashkil topadigan iboralarning leksik ma’nosini, shuningdek, so‘zlarning ko‘pma’nolilik va shakldoshlik jihatlarini va so‘z ishtirok etgan gaplardan namunalarni ham o‘z ichiga oladi. Sohaviy lug’atlar esa soddaroq tuzilgan bo‘lib, asosiy maqsadi atamalar haqida soha vakillari va foydalanuvchilarga tushunarli ma’lumot yetkazishdan iborat.