O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi” fanidan O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2021

O‘z ma’no
Ko‘chma ma’no
Qora papka	Qora sovuq
Temir idish	Temir intizom
Oltin uzuk	Oltin kuz
Shirin olma	Shirin orzular

Bir ma’nolilik va ko‘p ma’nolilik So‘zlar bir ma’noli yoki ko‘p ma’noli bo‘ladi. Bir ma’nolilik hodisasi monosemiya deyiladi. Bir ma’noli so‘zlar monosemantik so‘zlar deyiladi. Odam, chumchuq, ravish, tuya.. kabi so‘zlar bir ma’nolidir. Birdan ortiq (bir necha) ma’nolarda keladigan so‘zlar ko‘p ma’noli so‘zlar deyiladi. Ko‘p ma’noli so‘zlar polisemantik so‘zlar deyiladi. Ko‘p ma’noli so‘zlarda bosh (asosiy) va ko‘chma ma’no bo‘ladi.

Odamning ko‘zi ko‘ylak yoqasi
Ko‘ z uzuk ko‘zi Yoqa yo‘l yoqasi
yog‘och ko‘zi tog‘ yoqasi
oynaning ko‘zi daryo yoqasi
Ko‘p ma’noli so‘zlar omonim so‘zlardan quyidagicha farqlanadi: 1. Ko‘p ma’noli so‘z bir so‘zning bir necha ko‘chma ma’noda kelishidir. Omonim esa bir xil shaklga ega bo‘lgan birdan ortiq (bir necha) so‘zdir. Masalan, o‘t (olov), o‘t (o‘simlik), o‘t (harakat), o‘t (inson a’zosi). 2. Ko‘p ma’noli so‘zning ma’nolari o‘rtasida bog‘lanish seziladi. Omonim so‘zlar ma’nolari o‘rtasida yaqinlik sezilmaydi.









Omonim.
Shaklibirxil, ma’nosi har xil bo‘lgan so‘zlar omonim deyiladi. Bir xil shaklga ega bo‘lgan bir necha so‘z omonim hisoblanadi. Ikki yoki undan ortiq so‘zning bir xil yozilishi va bir xil talaffuz etilishi natijasida omonimlar yuzaga keladi. Omonimlar quyidagicha hosil bo‘ladi:1. Tarixda boshqa-boshqa hisoblangan so‘zlarning hozirgi alifboda bir xil yozilishi natijasida: