O’zbek tilidan uslubiy qo’llanma (Bakalavriatda rus tilida tahsil oladigan barcha yo’nalishdagi talabalar uchun)

ALISHER NAVOIY
SINTAKSIS. GAPDA SO’Z TARTIBI
ALISHER NAVOIY
Alisher Navoiy 1441 - yil 9 - fevralda Hirot shahrida tug'ilgan. U bolalik davrida Temuriy shahzodalar bilan birga tarbiyalandi. Uning otasi ma'rifatparvar kishi bo'lib san'at va adabiyotga qiziqar edi. Navoiylar uyida shoirlar tez-tez to'planib, she'rlar o'qib, san'at haqida suhbatlashardilar. Bu Alisherda katta taassurot qoldirdi. U 10-12 yoshlaridayoq she'rlar yoza boshladi.
1472 - yili Navoiy amirlik (vazirlik) vazifasiga tayinlandi. Lekin bu mansab shoirni qanoatlantirmadi. Shu tufayli u ijodiy ishga o'tib, o'zbek adabiy tilini rivojlantirish, bu tilda adabiy asarlar yaratishga kirishdi. U xalq manfaatiga qaratilgan masalalarni o'zining "Xamsa" asarida yoritdi. Bu asar besh dostondan iborat: "Hayratul abror" («Смятение праведных»), "Layli va Majnun", "Farhod va Shirin", "Sab'ai sayyor" («Семь планет»), "Saddi Iskandariy" («Вал Искандера»). Bu ajoyib dostonlarda shoir do'stlik, chin muhabbat, odamlarga g'amxo'rlik, halollik, obodonchilik, mehnatga muhabbatni kuylagan.
Alisher Navoiy asarlarini xalqimiz sevib o'qiydi. Uning asarlari asosida "Farhod va Shirin", "Layli va Majnun", "Dilorom", "Mehr va Suhayl" kabi sahna asarlari yaratildi.
Navoiy haqida ko'plab ilmiy va adabiy asarlar yozildi. Oybekning "Navoiy" romani, L.Batning "Hayot bo'stoni" povesti. Uyg'un va Izzat Sultonning "Alisher Navoiy" dramasi shular jumlasidandir. Ko'pgina tumanlar, qishloq va ko'chalar, teatrlar, o'quv yurtlari, shahar va mahallalar Navoiy nomi bilan atalgan. Toshkentda Navoiy nomli milliy bog' yaratilgan va u yerda Navoiyga haykal o'rnatilgan. Ulug' shoir, olim va mutafakkir Navoiy 1501-yilning 3 - yanvarida Iroq shahrida vafot etgan.
HIKMATLI SO’ZLAR
(Афоризмы)
Topshiriq. O'zbek tilidagi muqobilini toping va yod oling.
Высоким званьем человек достоин зваться тот,
Кто о народе никогда не ослаблял забот.
Знание и мудрость - украшение человека.
Не могут люди вечно быть живыми,
Но счастлив тот, чьё будут помнить имя.
Кто раз солгал, того уж и потом,
Хоть правду скажет, все зовут лжецом.
Кто не воздержан на язык,
Тот уваженья не достиг.
Yaxshi do’st dengiz qoyasiga o’xshaydi, u har qanday zarbalar yetganda ham mustahkam turadi.
Bolalik uyda sir yotmas.
Bolalik uyda g’iybat yo’q.
Davlatning boshi – farzand.
Davlating -ota-onang,
Savlating -o’gil-qizing.
Ota-onang chin do’sting,
Oshna-og’ayning – yo’l do’sting.
Ota qarg’ishi – o’q,
Ona so’zi – do’q.
Otasining dilini og’ritgan parcha nonga zor bo’lur.