O`zbek tili va adabiyotini o`qitish metodikasi

II. 2. Fakultativ mashg‘ulotlar – fakultativ [fr. facultative < lot. facultas, facultatis –imkoniyat, mumkinlik] Majburiy bo‘lmagan, ixtiyoriy; ixtiyoriy ravishda tanlab olinadigan. Fakultativ kurs. Fakultativ seminar. Fakultativ mashg‘ulotlar. Fakultativ mashg‘ulotlar TM ixtiyoridagi soatlar hisobidan o‘qituvchi tashabbusi, metodik birlashma hamda pedagogik kengash kelishuvi va qarori asosida amalga oshiriladigan qo‘shimcha darslardir. Bunday darslar adabiyot fanidan, asosan, 8-, 9- sinflarda olib boriladi.

Bunday mashg‘ulotlarni tashkil qilish va o‘tkazish quyidagi omillar bilan bo‘g‘liq:

1. Fakultativ mashg‘ulotlarning rejasi sinfda o‘tiladigan adabiyot darslari bilan uzviy bog‘liqlikda tuziladi. Shu yo‘l bilan o‘rta maktab adabiyot kursining mazmuni to‘ldiriladi va rivojlantiriladi, adabiy ta’lim darajasi oshiriladi, o‘quvchilarning bilimlari chuqurlashtiriladi. Adabiyot o‘qituvchisi adabiyot dasturi asosida reja ishlab chiqadi va shunga asoslanib ish olib boradi.

2. Fakultativ mashg‘ulotlar sinfdagi asosiy darslar bilan sinfdan tashqari ishlar o‘rtasidagi birlikni saqlashga xizmat qiladi.

3. Fakultativ mashg‘ulot sinfdan tashqari olib boriladigan boshqa ishlarga nisbatan qat’iy yo‘nalishda bo‘ladi, unda adabiy ta’lim sifatini yaxshilash va rivojlantirish asosiy vazifa qilib qo‘yiladi.

4. Fakultativ mashg‘ulotda o‘qituvchi o‘quvchilarning ijodkorlik qobiliyatini hisobga olgan holda, asosan, tadqiqot usulidan foydalanadi. Bu usulning qo‘llanishi o‘quvchilarni izlanishga, mustaqil o‘qish va o‘rganishga, o‘rgangan bilimlarini esa jamoaga ma’lum qilish va o‘rgatishga odatlanadilar. Ularda tadqiqotchilik ko‘nikmasi shakllantiriladi.

5. Fakultativ mashg‘ulotlar asosan amaliy ishlar, ya’ni o‘tilganlarni takrorlash, mustahkamlash, umumlashtirish tarzida tashkil qilinadi. Mashg‘ulotlar davomida o‘quvchilar kichik hajmdagi mustaqil ishlar, jumladan, referat, albom, maqola, insho yozishlari va ularni o‘zaro tahlilga tortishlari mumkin bo‘ladi.

6. Barcha ish turlarida, asosan, o‘quvchilarning ishni mustaqil bajarishlari va mustaqil fikrlashlariga e’tibor beriladi.

7. Fakultativ mashg‘ulotga qatnashuvchilarning bilimi sinf mashg‘ulotidagi kabi baholanmaydi. O‘qituvchi va o‘quvchilar tomonidan berilgan samimiy qutlov, tabrik so‘zlari, tayyorlangan ishga bo‘lgan jamoaning qiziqishi o‘quvchining bahosi hisoblanadi.

8. Fakultativ mashg‘ulot majburiy emas, ixtiyoriy ta’lim shakli bo‘lganligi sababli, ta’lim muassasasida qaysi fandan fakultativ mashg‘ulot o‘tkazilishini pedagogik kengash va metodik birlashma qaroriga muvofiq belgilanadi.

9. Fakultativ mashg‘ulotda ham innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanish o‘quvchilarning qiziqishlarini o‘stirib, faollashtiradi, maktabdan tashqari jarayonda ham o‘z ustida ishlashga, mustaqil harakatlanishga majbur qiladi.

10. Fakultativ mashg‘ulotlarning natijasi o‘laroq, o‘z va o‘zgalar ishiga tanqidiy nazar bilan qaray oladigan, yutuq va kamchiliklarini o‘rnida dadil ayta oladigan, qaysi kasb egasi bo‘lishidan qat’iy nazar san’at asariga loqayd qaramaydigan, undan o‘ziga nimadir yuqtiradigan kitobxon, barkamol avlod tarbiyalanadi.