O`zbek tili va adabiyotini o`qitish metodikasi fanidan ma’ruza (VI semester 4-kurs) Individuallik

Ko‘nikma va malakalarni shakllantiruvchi va mustahkamlovchi dars:
1. Darsning boshlanishini tashkil etish. Darsning maqsad va vazifalarini bayon qilish (2-5 min.).
2. Uy vazifasini tekshirish, so‘rash va baholash (10-15min).
3. O‘tilganlarni mustahkamlash (15-20).
4. Darsni yakunlash va uyga vazifa berish (2-5 min).
Darsning boshlanishini uyushtirilgan tarzda o‘tkazish ishchanlik vaziyatini tug‘diradi va butun darsning muvaffaqiyatini ta’minlaydi. O‘qituvchi darsning maqsadini bayon etish chog‘ida amaliy o‘quv faoliyatining negizini tashkil etadigan asosiy joylarni va qoidalarni eslatib o‘tadi. Darsning asosiy qismi – amaliy vazifalar qo‘yish, muammoli vaziyatlar va vazifalarni hal etish, chiniqtiradigan mashqlarni, mustaqil ishlarni bajarishdan iboratdir. Mashqlar o‘quvchilarning kuchi va bilimiga mos bo‘lishi kerak. Ammo o‘quvchilarda o‘z kuchiga ishonch hosil bo‘lishini tarbiyalash uchun yengilroq masalalarni ham, o‘z ijodiy qobiliyatlarini namoyon etish imkoniyatini berish uchun ancha qiyinroqlarini ham kiritish maqsadga muvofiqdir. Darsga yakun yasash chog‘ida amaliy xulosalar chiqarishdan tashqari o‘quvchilarning ishchanlik qobiliyati va tirishqoqligini ham qayd etish kerak. Mustahkamlash darslari bu irodani, ishchanlik qobiliyatini, mustaqillikni mashq qildirishda ilk qadamlardir.
Aralashgan dars:
1. Darsning boshlanishini tashkil etish (2-3 min.).
2. Uy vazifasini tekshirish, so‘rash va baholash (5-7 min.).
3. Darsning maqsad va vazifalarini bayon qilish. Yangi mavzuni tushuntirish (15-20 min.).
4. Yangi mavzuni mustahkamlash (8-10 min.).
5. Uyga vazifa berish va darsga yakun yasash (4-5 min.).
Ta’lim jarayonida eng ko‘p tarqalgan dars tiplaridan biri aralashgan darsdir. Bu tipdagi dars barcha bosqich elementlarning birga qo‘shilishidan iboratdir. Aralashgan darsda tushuntirishga ham katta e’tibor beriladi. Lekin darsning boshqa qismlari ham muhim ahamiyat kasb etadi. Har xil ish shakllarining bitta dars doirasida qo‘shilib ketishi o‘zbek tili va adabiyot darslari uchun tipik holat sanaladi. Aralash dars o‘quv mashg‘ulotida darsning boshqa tiplari qismlari o‘zaro mustahkam aloqada va bog‘liq bo‘lishiga harakat qilish kerak.
Darslarning faqat tiplari bo‘yicha emas, balki turlari bo‘yicha ham tasniflanishi ularni muvaffaqiyatli tashkil etish uchun muayyan darajada ahamiyatga molikdir. Pedagogik adabiyotlarda darslarning turlari har xil asoslar bo‘yicha ifodalanadi. Darslarni o‘quvchi va o‘qituvchilar faoliyatining xarakteri bo‘yicha turlarga ajratish amaliy maqsadga muvofiq emas, bunday ajratishni ta’lim metodlarini amalga oshirish usullari bo‘yicha bajarish lozim.
Mazkur holda darslarning tiplari va turlari bo‘yicha tizimlashtirish mukammal shaklga ega bo‘ladi: pedagogik maqsad va o‘quv materiali darsning tipi, turini, didaktik maqsadlarini tanlash zaruratini keltirib chiqaradi va bular, o‘z navbatida, ta’limning metodlarini, vazifalarning qo‘yilishini hamda maqsadga erishishning omillari sifatidagi ta’limning vositalari, masalalarini yechish usullarini oldindan belgilaydi.