O‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti “Himoyaga tavsiya etilsin”

 
O‘quvchilar shaxsiy fikrlarini bayon etsih usulini belgilab oladi 
 
Har bir o‘quvchi besh minutli esse yaratadi 
 
Besh minutli esse sinf jamoasining e’tiboriga havola etiladi 
 
Sinf jamoasi a’zolari esse yuzasidan o‘z fikrlarini bildiradi 
O‘quvchilarga ko‘chma ma’noli so‘zlar qatnashgan misollar beriladi. Ular 
misollarning ichidan metafora yo‘li bilan ma’nosi ko‘chgan so‘zlarni topib, 
insonlarga xos qanday xarakter-xususiyatni ifodalayotganligini izohlab beradilar 
va shu so‘zlar yordamida besh minutli esse yozadilar. Quyida esse uchun 
berilgan misollar:
1.Mash’um Kalon minorasidan o‘limga itarilgan el 
arslonlarining
na’rasi 
qal’a osmonini hamon larzaga keltirmoqda.( Sh.Toshmatov). 
2.Aminjon, o‘zi yosh bo‘lsa ham, juda pishiq, 
og‘ir
, g‘ayratli. (A. Qahhor) 
3.Ishonmayman-u, lekin qari 
tulki
eridan ko‘p narsani yashirishini 
bilaman. (O‘. Umarbekov) 
4.Qiz bola 
shayton
bo‘ladi-da, tavba, bo‘y-basti cho‘zilib, rostdan ham, 
suqsurdek qiz bo‘libdi.(Sh. Toshmatov) 
5.Tantiboyvachchanikiga boramiz ertaga. Juda 
xo‘roz
odam. Ko‘rsangiz 
o‘zingiz ham hayron qolasiz. (Oybek). 
O‘quvchilar esseni yozib bo‘lib, sinf jamoasiga o‘qib beradilar va sinf 
jamoasi esse yuzasidan o‘z fikrlarini bildiradi. Oxirida o‘qituvchi xulosa qiladi 
va o‘quvchilarning yutuq va kamchiliklarini aytib o‘tadi. 

---

28 
Ba’zi xarakter-xususiyat mataforalari ham borki, ular ham ijobiy, ham 
salbiy ma’noga ega. Masalan, burgut-qarchig‘aysimonlar (lochinsimonlar) 
oilasiga mansub qush
31
. Ma’nosi ko‘chganda esa insonlarga xos bo‘lgan jasurlik 
va yovuzlik ma’nosini ifodalaydi: 
1.Mirzo, siz sarkarda Yoqubbekning burgutlari bilan so‘l qanotda 
borsangiz.(Mirmuhsin)-jasurlik ma’nosida; 
2.O‘zi muloyim ko‘ringani bilan, changalidan chayon ham omon 
chiqolmaydigan burgut bu qori. (I. Rahim)-yovuzlik ma’nosida. 
Bu metaforani “Ven diagrammasi” metodi orqali tushuntiramiz. Bu metod 
o‘quvchilarda mavzuga nisbatan tahliliy yondashuv, ayrim qismlar negizida 
mavzunung umumiy mohiyatini o‘zlashtirish (sintezlash) ko‘nikmalarini hosil 
qilishga yo‘naltiriladi. U kichik guruhlarni shakllantirish asosida aniq sxema 
bo‘yicha amalga oshiriladi. O‘quvchilarni uch guruhga bo‘linadi va va doskaga 
uchta sxema chiziladi. Guruh a’zolari shu sxema asosida o‘zlariga berilgan 
topshiriqni bajaradilar.