O’zbek tili o’zbekiston respublikasi davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi toshkent arxitektura – qurilish instituti



Download 1,9 Mb.
bet156/202
Sana31.12.2021
Hajmi1,9 Mb.
#242347
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   202
Bog'liq
O’zbek tili o’zbekiston respublikasi davlat arxitektura va quril

46-mavzu: Bog’langanqo’shmagaplar.

Reja:

1.Bog’lovchisizqo’shmagaplar.

2.Birnechaergashgaplar.

3.Aralashturdagiqo’shmagaplar.



Tengmunosabatdagisoddagaplarningo'zarotengbog'lovchilaryordamidabog'lanishidantuzilganqo'shmagapbog'langanqo'shmagapdeyiladi: Kechasiqalinqoryog'di, lekinhavosovimadi.
Tarkibidagisoddagaplarningo'zaromazmunmunosabatigako'rabog'langanqo'shmagaplarquyidagiturlargabo'linadi:
1. Biriktiruvmunosabatlibog'langanqo'shmagaplar: Bundaybog'langanqo'shmagaplartarkibidagisoddagaplaro'zarova, hamdabog'lovchilari, ham, -u(-yu), -dayuklamalariyordamidabog'lanadivabirpaytdayokiketma-ketro'yberganvoqea-hodisalarniifodalaydi: Mashg'ulotlartugadivahammao'zuyigatarqaldi. Odamqo'litegdi-yu, tashlandiqerlarobodbo'ldi. Qattiqizg'irinko'tarildi-da, hechkimuydanchiqmayqo'ydi.
2. Zidlovmunosabatlibog'langanqo'shmagaplarvaulardatinishbelgilariningishlatilishi. Bundaygaplartarkibidagisoddagaplaro'zaroammo, lekin, biroqbog'lovchilari, -u(-yu)yordamidabog'lanadi: Yurtimizningbukunichiroyli, lekinertasi, indiniyanachiroyliroq, baxtliroqbo'ladi. Havoochildi-yu, haroratsezilmadi. Ba'zanzidlikmazmuninikuchaytirishuchunzidlovbog'lovchisivabuvazifadaqo'llangan -u(-yu) yuklamasibirgaishlatiladi: Kechasiqoryog'di-yu, lekinhavounchaliksovimadi. Yozuvdazidlovbog'lovchilaridanoldin, yuklamalardankeyinvergulqo'yiladi.
3. Ayiruvmunosabatlibog'langanqo'shmagaplarvaulardavergulningishlatilishi. Bundaygaplardagisoddagaplaro'zaroayiruvbog'lovchilarigoh...goh, yo...yo, yoki...yoki, ba'zan...ba'zan, dam...dam, yoxud...yoxudyordamidabog'lanadi. Ayiruvbog'lovchilibog'langanqo'shmagaplarvoqea-hodisalarninggalma-galbo'lishiniyokiulardanbiribo'lishiniifodalaydi: Gohosmonnitutibashulayangrar, gohallaqaerdangarmontovushieshitilibqolaredi.Takrorlanibqo'llanganayiruvbog'lovchilarningikkinchisidanoldinvergulqo'yiladi, ayiruvbog'lovchilaryakkaqo'llansa, hechqandaytinishbelgisiqo'yilmaydi.
4. Inkormunosabatlibog'langanqo'shmagaplar-bundaygaplarqismlario'zaronainkoryuklamasiorqalibog'lanadivaorasigavergulqo'yiladi: Nasuvbor, nasuvbor, nabironemishqolibdi.



Bog'lovchisizqo'shmagaplar
Maxsusbog'lovchivositalarsiz, asosanohangyordamidabirikkansoddagaplardantuzilganqo'shmagaplarbog'lovchisizqo'shmagaplardeyiladi:
Bundayqo'shmagapqismlariohangdantashqariayrimso'zlarningtakrorlanishi, gapqurilishi, umumiybo'laklarvositasidabirikadi: Kechkirdi, tevarak-atrofgaqorong'iliktushaboshladi. Buqo'shmagapdagisoddagaplaro'zarofaqatohangyordamidabog'langan, ularningo'rninialmashtiribbo'lmaydi.
Bog'lovchisizqo'shmagaplarquyidagiturlargabo'linadi:
1. Bog'langanqo'shmagapgasinonimbo'lganbog'lovchisizqo'shmagap:Tig' yarasituzaladi, tilyarasituzalmaydi.
2. Ergashganqo'shmagapgasinonimbo'lganbog'lovchisizqo'shmagap: Qoryog'di – donyog'di. (o'xshatish)
3. Bog'lovchiliqo'shmagapgasinonimbo'lmaganbog'lovchisizqo'shmagap: Xushxabarolibkeldim: garnizonyanchildi.(Sh.) Bog'lovchisizqo'shmagaplartarkibidatinishbelgilariquyidagichaqo'llanadi:
Birnechaergashgaplimurakkabqo'shmagap
Birdanortiqergashgapbirboshgapgatobelanibkelsabirnechaergashgapliqo'shmagapdeyiladi. Bundaygaplartarkibidagiergashgaplarboshgapdan, shuningdek, bir-biridanvergulbilanajratiladi: Bashirjonklubdanchiqqanida, quyoshsharqufqidaterakbo'yiko'tarilib, oqishbulutdarvozaoralig'idacharaqlabturardi.
Bugaplardagiergashgaplarboshgapgaquyidagichabog'lanadi:
1. To'g'ridan-to'g'riergashish (birgalikergashish).Ergashgaplarningharbirito'g'ridan-to'g'riboshgapgabog'lansa, birgalikergashishdeyiladi. Bundaygaplardagiergashgaplar:
1) birxilergashgaplar (uyushgan) bo'ladi: Manabukanalbitsa, yangierochilsa, paxtahamko'payadi.
2) harxilergashgaplar (uyushmagan) bo'ladi: Bordi-yu, rostbo'lsa, hammasiemas, yarmirostbo'lgandaham, judaxunukgap-ku!
2. Ketma-ketergashish. Harbirergashgapto'g'ridan-to'g'riboshgapgabog'lanmasdan, biriikkinchisigaketma-ketbog'lansaketma-ketergashishdeyiladi. Bundaygaplartarkibidaturlixilergashgaplarqatnashadi: Bahordahavonoqulaykelib, g'o'zaningparvarishikechikkanbo'lsaham, hosilmo'lbo'ldi.
Aralashturdagiqo'shmagaplar
Tarkibidahamergashganqo'shmagap, hambog'langanqo'shmagapyokibog'lovchisizqo'shmagapishtiroketgangaplararalashturdagiqo'shmagaplardeyiladi. Bundayqo'shmagaplarto'rtvaundanortiqsoddagaplardantashkiltopadi: Eshikochildi, shuninguchunhammaqayrilibqaradi, lekinhechkimkirmadi; sovuqhavoxonaniqopladi.


Download 1,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   202




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish