O‘zbek tili fonetikasi

Transkripsiyaning  tuzilishi.  Fonetik  transkripsiya  boshqa  maqsadlar  uchun 
ham qo‘llaniladi. Masalan, fransuz, ingliz kabi chet tillarni o‘rganishda ishlatiladi. Bu 
o‘rinda  L.V.  Shcherbaning  «Фонетика  французского  языка»  asarini  eslatib  o‘tish 
o‘rinlidir. Ayrim fonetik transkripsiyalar keng miqyosda qo‘llanilishi mumkin. Ular 
lotin  alfaviti  asosida  tuzilgan  bo‘lib,  xalqaro  fonetik  alfavit  (XFA)  deb  yuritiladi. 
Bunday  transkripsiya,  so‘zsiz,  keng  doirada  qo‘llaniladi  va  uning  ahamiyati 
cheksizdir.  Ana  shunday  transkripsiyalardan  biri  akademik  L.V.Shcherba  nomidan 
yaratilgan.  Uning  transkripsiyasi  boshqalarga  nisbatan  birmuncha  afzalliklarga  ega 
ommaviy  ahamiyat  kasb  etgan.  Turkiy  tillarni  o‘rganishda  turkologlar  tomonidan 
turlicha  transkripsiyalar  qo‘llanilgan.  Ularning  ko‘plari  lotin  alfavitiga  asoslanib 
ishlangan transkripsiyalardir. Ba’zilari esa har bir aniq tildagi alfavit asosida berilgan. 
Masalan, G‘ozi Olim Yunusov, N. A.Baskakov, Sobirjon Ibrohimov, V.V. Reshetov 
kabilarning bu sohadagi tajribalarini qayd etish kifoyadir. Ulardan V.V.Reshetovning 
transkripsiyasi  keng  doirada  ishlatiladi.  Hozirgi  vaqtda  oliy  o‘quv  yurtlarida 

---

60 
 
o‘tiladigan  mashg‘ulotlarda,  ilmiy  tajriba  vaqtlarida  va  har  xil  ilmiy  tekshirishlarda 
amalda  ana  shu  transkripsiyalardan  foydalaniladi.  Transkripsiyada  unlilar  va 
undoshlarning  har  biri  alohida  belgilar  bilan  ko‘rsatiladi  va  izohlab  beriladi. 
Shuningdek,  turli  diakritik  va  shartli  belgilari  ham  kiritiladi.  Transkripsiya  belgilari 
uchun o‘zbek alfavitida mavjud bo‘lgan harflarning hammasi olinadi. Shuningdek, o,