51
Men sevgan yor Otabek emas.
Muhammad Yusufda:
Tengim boshqa, dedi yor,
Topdim desam tengimni.
Marg‘ilonlik bir dildor
Tortib oldi begimni.
Kulgu ketmay ko‘zimdan
Yog‘ar bo‘ldi ko‘zyoshim.
Ko‘z- ko‘z qilib baxtini
Yoqar bo‘ldi kundoshim.
( «Zaynab qo‘shig‘i»)
1
Sen Shirinu men ham Farhod emasman,
Sen achchig‘u men ham novvot emasman,
Zaynab, Zaynab, menga aytma zoringni,
Sen dilxunu men ham dilshod emasman…
Boshga neki tushsa ko‘kdan atomish,
Biz bir qafas aro giryon bir juft qush.
Bir go‘shada sen xomushsan, men xomush-
Sen vayronu men ham obod emasman.
(« Otabek qo‘shig‘i»)
2
Turli she’rlarda bir xil tashbih qo‘llash yoki bir- biridan mutloqo bexabar tarzda
bir xil asarlar yaratish – ro‘y berishi mumkin bo‘lgan ijodiy hodisa. Ijodkorlardagi
kayfiyat va holat yaqinligining bir-biriga o‘xshash tarzda moddiylashishi ijod
amaliyotida uchrab turadi Bir vaqtlar E.Vohidov va A.Oripovlar ijodida qat’iy
amal qilingan izosillabizm - teng hijolilikka Farida Afro‘zning unchalik rioya
etmaganligi.
----
1 Muhammad Yusuf. Saylanma. T.: “Sharq”-2004, 144-bet.
2 Muhammad Yusuf. Saylanma. T.: “Sharq”-204, 180-bet.
52
kuzatiladi. Chunki bu davrga kelib she’rning shakli bilan bog‘liq izlanishlar vazn,
qofiya, janrlarga murojaatdagi kabi hijolar borasida ham erkin yo‘l tutishni talab
etdi.
Farida Afro‘z she’riyatni badiiy tahlil qilish jarayonida Muhammad
payg‘ambarimiz (SAV) ning sunnatlari, ya’ni hadislarni she’rga solish an’anasi
ham avj olgani ko‘rinadi. 90-yillarda A. Oripovdan boshlangan bu an’anani
S.Sayyid, Sh. Qurbonlar muvaffaqiyatli davom ettirishdi. Cho‘lpon: «Adabiyot ila
aytganda, albatta, ta’sir qilar», - deganidek, hadislarning she’rga aylantirilishi
ularning ta’sir quvvatini yanada oshirish yo‘lidagi ijodiy urinishlar bo‘ldi. A.
Oripovning «Hikmat sadolari» da «Ona», «Bilol habash», «Ibrat» kabi she’rlar
badiiy teranligi, hadislardan chiqarilgan xulosalarning chuqurligi bilan ajralib
turadi. Farida Afro‘zning «Tasbeh» to‘plamida ham shu mavzudagi uchliklarni
talayginasini uchratish mumkin.
Shohimardonni sel bosgach,
Bir masjid omon qoldi.
Masjidda hech kim yo‘q edi, afsus…
1
Bu xil asarlardan payg‘ambar hadislaridagi mantiqiy xulosalardan ortiq badiiy
kashfiyot talab qilib bo‘lmaydi. Buni Farida Afro‘z yaxshi his qilgan va
hadislarning mazmunini asosiy planga olib chiqqan.
Aslida, har bir so‘z san’atkorining hayoti va ijodiy faoliyati davomida dil-
diliga yashiringan, birovlarga ko‘z-ko‘z etishni xushlamagan, shaxsiy sir-asroriga
aylangan o‘ziga xos g‘oyalari bo‘ladi. Ana shu o‘zligini ifodalash uchun u turli xil
mavzularga, shakllarga murojaat etadi. Va lekin bu narsa ko‘proq «xususiy»
mavzulari orqali zuhur topadi. Xo‘sh, qaysi mavzu Farida Afro‘z izlanishlarining
turfa ma’nolarda jilolangan she’rlari uchun o‘zak ildiz hisoblanadi?
Oltin olma ardoqladim bog‘imda,
Alvastilar uzib ketdi bag‘rimdan,
-----
1
Farida Afro‘z. -Tasbeh. T.: “Sharq”- 2007, 140-bet.
53
Ichsa ilon o‘lar edi qonimdan,
Endi sening bog‘laringda kuz yig‘lar,
Endi mening qismatimda so‘z yig‘lar.
Zohiran, hamma narsa ayondek, shoiraning ko‘ngli satrlarda ko‘rinib turgandek
tuyuladi. Aslida esa, munchalik jo‘n emas. Oltin olma, bog‘, alvastilar, ilon,
yig‘layotgan kuz va so‘z- bular ohori to‘kilmagan, shoira ko‘nglidan silqigan yangi
va qabariq ma’nodor obrazlargina emas. Ularning har biri teran mazmun-
mohiyatiga ko‘ra ramzlarga aylanayotir. Shoiraning dil tubiga ekilgan sirlarini
anglash uchun esa, ramzlar, metaforalar bir ochqich. Sirtdan har bir so‘z bizga
eskidan tanishga o‘xshaydi. Va lekin, ular yangi va chuqur yashirin ma’nolari bilan
avval ko‘rilmagan va uchratilmagan mohiyat kasb etayotir. Ishq-muhabbat,
Do'stlaringiz bilan baham: