O‘zbek punktuatsiyasi va uslubiyati dars rejasi

Tire qo‘shma gap tarkibida quyidagi ma'nolarni yozuvda ko‘rsatish uchun qo‘llaniladi:

• Tire qo‘shma gap tarkibida quyidagi ma'nolarni yozuvda ko‘rsatish uchun qo‘llaniladi:

1. Ta'kid: Har yerni qilma orzu – u yerda bor toshu tarozi (maqol).

2. Zidlik: Kunduzi issiq – kechasi sovuq.

3. Shart: Bolamga yana til tegdir – soqolingni bittalab yulaman (O.).

4. Sabab: Shu yo‘l bilan bordik – yetdik murodga (U.).

5. Payt: Bahor keldi – dala ishlari qizib ketadi.

6. o‘xshatish: Suv keldi – nur keldi. Vaqting ketdi – baxting ketdi. Qor yog‘di – don yog‘di (maqol).

• Qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplarning birortasi to‘liqsiz yoki elliptik ko‘rinishda shakllangan bo‘lsa, o‘sha to‘liqsizlikni qoplash uchun yozuvda tire ishlatiladi: Yaxshidan ot qoladi, yomondan – dod. Oltin o‘tda bilinadi, odam – mehnatda. (maqollar)

IKKI NUQTA VA UNING QO‘LLANILISH O‘RINLARI

• Ikki nuqta mazmuni to‘la ifodalanmagan, bu mazmun o‘zidan keyin-gi gaplar vositasida izohlanadigan gaplar oxirida ishlatiladi. Demak, ikki nuqta ma'lum gap orqali anglashilgan fikrning davomiyligini, tugallan-maganligini, bundagi tugallik keyingi gaplar orqali aniqlanishini ko‘rsatish uchun qo‘llaniladi.
• quyidagicha, tubandagicha kabi so‘zlar qo‘llani-ladi; keyingi gaplar yoki izohlovchi komponentlar birdan ortiq bo‘ladi va ba'zan numerativlar bilan beriladi: Risola muallifi quyidagicha fikr yuritgan: a) asarda arxeologiya fanining keyingi yutuqlari hisobga olingan; b) kushon imperiyasi davriga xarakteristika berilgan... (gazeta)
• Qaror, reja, mavzu, maqsad kabi so‘zlar yakka holda, ta'kid ma'nosida qo‘llanilsa, ma'nosi izohlanadigan bo‘lsa, undan keyin ikki nuqta qo‘yiladi: Reja: 1. Kirish.
• Ikki nuqta raqamlar orasida qo‘llanilganda teng bog‘lovchi vazifa-sini bajargan bo‘ladi: "Bunyodkor" – "Paxtakor " o‘yini 2:0 hisobida tugadi // o‘yin ikkiyu nol hisobida tugadi;
• Shuningdek, ikki nuqta matematikada 6:2 shaklida (olti bo‘luv ikki yoki oltini ikkiga bo‘lish ma'nosida) ham qo‘llaniladi.