O’zbek mumtoz va milliy uyg’onish adadiyoti tarixi

O`zbek adabiyoti tarixini davrlashtirish muammolari. Har bir fanda bo’lgani kabi adabiyot tarixi ilmida ham butun va qism munosabati mavjud. Bu avvalambor yaxlit bir jarayon bo’lgan o’zbek adabiyoti tarixini kichik davrlarga bo’lib o’rganishda namoyon bo’ladi. Adabiyot tarixini mukammalroq o’rganish, uning har bir bosqichuda yuz bergan hodisalarni maxsus tadqiq etish maqsadida olimlar davrlarga bo’lishni tavsiya etadi. Bu jarayon o’zbek adabiyotshunosligida Abdurauf Fitratdan boshlangan desak xato bo’lmaydi. U o’zining 1927-yilda yaratgan “O’zbek adabiyoti namunalari” qo’llanmasida adabiyotimiz tarixini ilk bora davrlarga bo’lish tajribasini qo’llab ko’rdi. Fitrat o’z davrining ijtimoiy-siyosiy talab vamafkurasidan kelib chiqib o’zbek adabiyoti tarixini quldorlik, feodalizm va proletariat davri adabiyoti kabi uchta davrga ajratdi.
O.Sharafiddinovning 1948-yilda nashr ettirilgan “O’zbek adabiyoti tarixi” xrestomatiyasida (majmua) davrlashtirish bo’yicha tajribalar davom ettirildi.
Sobiq sho’rolar davri adabiyotshunosligida o’zbеk adabiyoti tarixini ikki katta bosqichga ajratish odat tusiga kirgan edi:
Eng qadimgi zamonlardan boshlab XX asrninng boshlariga qadar ya’ni O’zbеk klassik adabiyoti tarixi.
XX asrninng boshlaridan hozirgi kunga qadar ya’ni Hozirgi zamon o’zbеk adabiyoti tarixi.
Biroq yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, istiqloldan keyin adabiyotshunosligimizda bir qator jiddiy o’zgarishlar, yirik tadqiqotlar yuzaga kelib, ular natijasida XIX asrning II yarmi va XX asr boshlari adabiyotiga oid yangi mafkuraviy, g’oyaviy badiiy xususiyatlar aniqlandi. Natijada adabiyotimiz tarixini uchta bosqich asosida o’rganish tavsiya etildi:
1. Eng qadimgi zamonlardan XIX asrninng I yarmi ya’ni O’zbеk mumtoz adabiyoti tarixi.
2. XIX asrninng I yarmi va XX asrninng boshlari (30-yillari) ya’ni Milliy uyg’onish davri o’zbеk adabiyoti.
3. XX asr boshlaridan hozirgi kunga qadar ya’ni Yangi o’zbеk adabiyoti.
Diniy manbalar va ularning adabiyotga tasiri masalasida xolis fikrlash imkoniyati tug’ilgandan keyin adabiyat tarixini shu mezon asosida davrlashtirish ham taklif etildi. Ya’ni:

1.