O'zbek iston respublikasi oliy V a o'rta m a X s u s ta'lim vazirligi

teshigini ochadi. Havo shu teshik orqali mantiyaning alohida xaltachasi
o'p k aga o'tad i. Bu y erd a g i m antiya devori juda sertarrtioq qon
tomirlariga b oy bo'ladi. Bu tomirlardagi qonga kislorod o'tib, ulardan
karbonat angidrid ajraladi. Yuragi ikki kam erali yurak oldi bo'lm asi
va yurak qorinchasidan iborat bo'ladi. U larning devori birin —ketin
qisqarishi natijasida qon tomirlarga haydaladi. Yirik qon tomirlari
mayda kapillyarlarga o'tib, ulardan qon organlar orasidagi bo'shliqqa
borib q u y ila d i. S h u n in g u c h u n qon a y la n is h s is te m a s i o c h iq
(tutashmagan) deyiladi. Tana b o'sh lig'id ag i qon tom irlarga o'tib,
o'pkaga boradi va kislorodga boyib, yurak oldi bo'lm asiga, so'ngra
yurak qorinchasiga tushadi. Suv sh illig'in in g qoni rangsiz bo'ladi.
Shunday qilib, suv shillig'i qon aylanish sistem asin in g ochiq bo'lishi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bilan yom g'ir chuvalchangidan farq qiladi. Undan tashqari, o'pkaning
bo'lishi va havodan nafas olishi ularning qadim gi ajdodlari quruqlikda
y a sh a g a n lig i va yashash uchun kurashda suvda h ayot k ech irish ga
o'tganligidan dalolat beradi.
Ayirish organi vazifasini faqat bitta buyrak bajaradi. Buyrakdan
oqib o'tuvchi qon shu yerda zararli moddalardan tozalanadi. Bu moddalar
anal teshigi yonida joylashgan ayirish teshigi orqali tashqariga chiqarib
yuboriladi.
N erv sistem asi tanada tarqoq joylashgan 5 juft nerv tugunidan iborat
b o'lib , bir ju fti h a lq u m atrofi nerv tu g u n in i h o sil q ila d i. N erv
tugunchalari b ir - b ir i bilan nerv tomirlari orqali tutashgan bo'ladi.
Tugunchalardan hamma organlarga nervlar boradi.