O`zbek filologiyasi fakul’teti o`zbek filologiyasi kafedrasi IV kurs kunduzgi bo`lim bitiruvchisi feruz rajabovning

Uchinchi bobga oid xulosalar

1.”Jaloliddin” tragediyasining asosiy ijobiy qahramonlari Vatan va xalq mustaqilligi, baxti uchun kurashuvchi va bu kurashda jonidan ham kechishga tayyor turgan olijanob, mard, fidoyi insonlardir. Bular tragediyaning bosh qahramoni Jaloliddin Manguberdi, uning vatanparvar, oqila singlisi Sultonbegim, matonatli lashkarboshi Temur Malik va boshqalar bo`lib hisoblanadi.

2. Tragediyada, tabiiyki, ijobiy obrazlardan tashqari Buzg`unchilik, urush, fitna-fasod ruhini aks ettiruvchi bir qancha salbiy-yovuzlik mohiyatiga ega personajlar faoliyati ham o`z badiiy ifodasini topgan. Bunday obrazlarni quyidagi guruhlarga ajratib ko`rsatish mumkin:

1) urush, talon-taroj, yomonlik niyati bilan yashaydigan bosqinchilar (CHingizxon va boshqa mo`g`ul no`yonlari);

2) o`z vataniga xiyonat qilgan kimsalar( amir Badriddin, tabib, uning o`g`li YAroqbek);

3) Vatan va xalqmanfaatidan yiroq shuhratparast, kaltabin davlat arboblari( Muhammad Xorzmshoh va uning ayrim amirlari).

3. Tragediyada eng muvaffaqiyatli chiqqan salbiy personaj, bizning fikrimizcha, CHingizxon obrazidir. Bu o`rinda shu narsani aytish lozimki, bu obraz Maqsud SHayxzoda tomonidan tarix haqiqatiga muvofiq ravishda barpo etilgan. U zolim, shafqatsiz, makkor, o`z maqsadiga erishish uchun hech narsadan tap tortmaydigan shaxs tarzida badiiy gavdantirilgan.Dramaturg bu obrazni yaratishda mo`g`ul rahnamosining o`ziga xos, boshqa hukmdorlardan ajralib turadigan xususiyatlarini ham ko`rsatgan. Jumladan, CHingizxon xiyonatkor va xushomad kimsalarni yomon ko`rgan. Garchi bunday kimsalardan o`z maqsadlarini amalga oshirishda foydalansa-da, oxir-oqibat ularni o`ldirib yuborgan. Masalan, u burchini bajarib o`rniga o`ziga yaltoqilik qilgan no`yonni darhol o`ldirishni buyuradi. “O`lsang, ibrat bo`lur, bu ham bir xizmat” deydi shafqat so`ragan no`yonga.

Turkiston moziysida shonli g`alabalar bilan bir qatorda yutqizish, mag`lubiyat ham bo`lgan. Bunday fojialarda oramizdan chiqqan sotqinlar mash`um o`rin tutganlar. Tragediyanavis amir Badriddin, tabib, YAroqbek obrazlari tasviri orqali xtiyonatkorlikning tub mohiyatini kuchli dramatizm asosida yorita olgan.

Maqsud Shayxzodaning “Jaloliddin Manguberdi” tragediyasi milliy dramaturgiyaning mumtoz namunalaridan biridir. Bu tragediyaning haqiqiy mohiyati milliy istiqlol davrida to`la-to`kis namoyon bo`lmoqda. Bu asar yuksak badiiyat asosida yaratilgan bo`lib, jahon so`z san`atining barkamol namunalari bilan bir qatorda turadi.