|
“Kimni Olloh xor qilib qo„ysa, bas, uni hech kim
aziz qilguvchi bo„lmas. Albatta, Olloh O„zi xoxlagan narsani qilur”
(Qur‟oni Karim. Haj surasi, 18-oyat).
Ko‗ngillarning kiri bo‗lgan riyo-
munofiklikni sidirib tashlashlik, tavba va ibodat — pokdomonlikka eltuvchi
yo‗llardan biri.
Bu yerga o‗g‗ri ham, to‗g‗ri ham kelar,
Poklanish har kimning muddaosidir.
Gunoh-u savobin har banda bilar,
Elning u shohidir yo gadosidir.
Hayotning oqimin to‗xtatish qiyin,
Hech kim ayri tushmas qorgan loyidan.
Bir karra poklanib olgandan keyin
Ishlarin boshlaydi kelgan joyidan...
33
Inson vujudi bilan ruhi bir mag‗izning ikki bo‗lagi singari yaxlit.
Qachonki, Ollohni unutgan paytda ruh bilan vujudning uyg‗unligiga rahna
tushadi. Ko‗ngil bo‗linadi. Odam vujudidagi rahmon bilan shayton olishuvida
shaytoniy kirdikorlar ustun kela boshlaganligini ko‗rsatadi. Shayton
vasvasasiga uchgan odam o‗zligini unitadi. Oqibatda illatlar botqog‗iga botib
boraveradi.
Ko‗ngil odam vujudida fikr bilan ruhni birlashtiradi. Odam ma‘naviyatida
kelajak parchalanish holatlariga barham beradi. Shu tariqa Olloh taolo
jamoliga yetishish yo‗lidagi to‗g‗anoqlardan biri bartaraf etiladi. Endi, shu
o‗rindan e‘tiboran ko‗ngil yo‗li yanada murakkablashadi. Odam do‗zahga
toyib ketmay, arosat puchmog‗ida adashmay, jannat ostonasiga bosh urishi —
Haqqa yetishish uchun shariat, tariqat, ma‘rifat, haqiqat vodiylaridan o‗tib
bormog‗i lozim.
Endi, Abdulla Oripovning lirik qahramoni shariat ahkomlarini ado etish
barobarida ruhan poklanishga noil. Buning uchun u ma‘naviy-axloqiy
fazilatlarni o‗z shaxsida shakllantirishga, kamol topdirishga moyil. Olloh taolo
maxfiratiga erishish — avvalo tavbadan boshlanadi.
Shunchalar mukammal Olloh dargohi,
Mag‗firat qil deya dilni tig‗ladim...
(―Olloh dargohi‖ she‘ri)
yoki,
Haq deb nina bilan tog‗larni qazdim,
Bandaman, rost yo‗ldan gohida ozdim.
Tavbamning izhori shu she‘rni yozdim...
(―Payg‗ambar‖ she‘ri)
Iymon butunligi va salomatligi, taqvo-ixlos saodati ko‗ngilni
poklovchi, demakki, ruhiy pokdomonlik omillaridan biridir. Ilk odim — taqvo
bilan sajdaga bosh urish Olloh zikri bo‗lsa, keyingisi, borliq bilan yo‗qlik
ma‘nolarini uqishdan iboratdir. Demak, bu yo‗lning avvali uzlatga chekinish
34
bo‗lsa, keyingisi ko‗ngillarga Olloh zikrini ekishdir. Poklanish ko‗ngil nuriga
aylanadi, shaffoflik kasb etadi. Olloh taolo bilan bandai mo‗min o‗rtasidagi
azaliy va abadiy ittifoqni barbod etishga qasd qiladi. Bular hali hammasi emas.
Shayton kirdikorlarini aytib adog‗iga yetib bo‗lmaydi. Va lekin...
Halollik islomda eng oliy matlab,
To‗grilik muslimning asl gultoji.
Bir kuni o‗rtada Shayton oralab,
Hojining hamyonin urdi-ku hoji.
Qaysidir o‗lkadan kelgan keksa chol,
Bor yo‗q bisotidan bo‗ldi mosuvo,
Ne qilsin? Chorasiz turaberdi chol,
Dilida shukrona, tilida duo.
O‗g‗ri hoji esa mamnun ishidan,
Tinmayin sajdaga egilar boshi.
Nobakor bandaning bu qilmishidan
Battarroq qoraydi Ka‘baning toshi!
Bu-shayton qilmishining ko‗rimli bir holati. Inson vujudiga yashirinib
olgan shayton atvorining zarrasi. Bunday nobakor bandalar qanchalik sajdaga
bosh urmasin, ulardan Olloh taolo yuz o‗giradi. Negaki, shaytonsifat odamlar
ko‗nglida Olloh ishqi hali uyg‗onmagan.
Shoirning ―Olloh dargohi‖, ―Arofat‖, ―Hojilar‖, ―Ka‘batulloh‖,
―Payg‗ambar‖ singari she‘rlarida kuzatilganidek, shariat ahkomlarini ado etish,
haj safari amallarini bajarish, ko‗ngilga safar qilish- ruhan poklanishga qaratilgan.
―Hojilar‖ she‘rida kuzatilganidek, haj safari bu imkoniyatdan zaruriyat sari yo‗lga
35
otlanishdan iborat. Bu yo‗lda illatlardan forig‗ bo‗lish ham, va yoki, yana
qusurlar botqog‗iga botaverish ham mumkin.
Endi, komillik qanday xususiyatlarda namoyon bo‗ladi? Komil insonni
qaysi fe‘l-atvoridan fahmlashimiz mumkin? A. Oripov ―Ka‘batulloh‖ she‘rining
qahramoni sajdaga bosh urish asnosida istig‗for keltiradi. Ollohdan ―Bag‗ri xun,
tolei kulmagan el‖ning vakili sifatida ona yurtiga omonlik va saodat so‗raydi
(―Duch kelgan sanamga sig‗indik gohi, Bizga keng ochildi Shayton dargohi‖).
Qodir Egamdan uzoqlashgan bandalar kirdikorlariga kushoyish izlaydi.
Tegirmon toshidek aylandi taqdir,
Karvonlar to‗zg‗idi, sarbonlar basir.
Bandi bo‗lgan edi ulug‗ yurt, axir,
Keldim, madad bergil, yo Ka‘batulloh.
Avj oldi ig‗vo-yu firib, razolat,
Yig‗laydi bir chetda yetim adolat,
Bormi saodatga axir kafolat,
Keldim, madad bergin, yo Ka‘batulloh.
Ma‘naviy qashshoqdik hatto ulkan yurtni ham o‗z izdihomiga tortgan.
Oqibatda ―haqiqat yo‗q joyda yashnadi yolg‗on‖, ―xor bo‗ldi Vatanda kimki ilmi
bor. Hiylagar ko‗paydi, ko‗paydi makkor‖. Bu qadar ruhoniy tanazzul ildizi
qayerda? Avvalo, ko‗ngillardan Olloh ishqi quvilgan. Olloh o‗zi suygan
bandalari ko‗nglida ixlos-e‘tiqod tuyg‗usini ko‗kartiradi. Qachonki, o‗z Egasiga
intilgan mo‗minlar dilidagina ishq urug‗i unguvchidir. Ishq tuyg‗usining
tarbiyasi esa eng mashaqatli, sinovlari og‗ir yo‗l. Xususan, ishq - bu ko‗ngillarda
Olloh mehri, ixlos-e‘tiqod tuyg‗ularini shakllantirish, kamol toptirish, demakdir.
Ollohga, O‗zi yaratgan o‗n sakkiz ming olam sir-sehrlariga ishonch demakdir.
36
―Ka‘batulloh‖ she‘rining lirik qahramoni dilida iltijo bilan ―shafqating
ayama mendan ham, Egam‖, deya tiz cho‗kib turibdi. Ollohga ishonch hissi iltijo
orqali voqe bo‗lyapti. Qachonki, ishonch hissi ko‗karar va gullar ekan, ko‗ngil
gumrohlikdan og‗ib, ma‘rifat yo‗liga yuz tutadi
Ko‗rinadiki, ko‗ngilning Haqqa yetishish yo‗li sertarmoq, serso‗qmoq.
Safarning ibtidosi-yu intihosi ham mohiyatan Ollohda. Egamning dargohi ham,
karami ham keng.
Dunyo ishlariga boqma hech hayron,
Jimgina nazar sol ko‗hna bu korga.
Olis kechalari yolgiz qolgan on,
Dilingni och faqat parvardigorga.
―Ibodat‖ she‘ri lirik qahramonining ko‗nglidagi ishq hissi e‘tiqod oloviga
aylangan. Demak, iymon-e‘tiqodning ustivorligi, sha‘riy va taqvo amallarining
nechog‗lik ixlos bilan ado etilishi ma‘naviy komillikka yetaklaydi. Ma‘naviy
komillikning ma‘nosi nima? Qanday odamni komil shaxs deymiz? Avvalo,
bandai mo‗min gumon qilganidek, izzat-ikrom boylik bilan, xor-zorlik
kambag‗allik bilan bo‗lmas. Negaki, bandaning tirikligi, bu — sinov. Hurligu
qullik, sultonligu gadolik, boyligu yupunlik yonma-yon yashaydi. Ko‗ngilga
safarning ilk samarasi komillik maqomiga yetishish, demakdir. Buning uchun
bandai mo‗min ixlos, taqvo, ishonch, e‘tiqod yo‗llaridan o‗tib, komil inson
degan yuksak e‘tiborga noil bo‗ladi. Ya‘ni, u Tangri taoloning yerdagi xalifasi,
degan oliy nazarga erishadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
