O‘zbek adabiyoti tarixi (Eng qadimgi davrlardan XV asrning hirinchi yarmigacha)

boshni egish; ikki bukilishi; *niyozmandliq — muhtojlik, yolvorish.)

Bayt:
Yangi oy o'xshar nigorim qoshina,
Balki ul ham kam ko‘runur qoshina.
Yana bahodurluq maydonida har kimning qurumsog‘ida bo‘isam, o‘zumni qurbon qilayin derman. Base, har kim mening birla saharxezlik varzish* qilsa, din va dunyoda barxudor* bo‘lur. Yana Pahlavon Mah­mud Sabzavoriydek qadar andozdurmen* Senga tegarmukim, o‘zungpi ilgaru tashlab o‘ng yonni talashursen”.
(*varzish - odat, mashq; *barxudor-foydalanuvchi, bahramand; *qadar andoz — kuch-qudrat soluvchi.)
Yoyning bu qadar maqtanib, o‘zini har doim qurbon qilishga tayyor, hammaga kuch-qudrat bilan vahima solishga shayligini aytish bilan bir- ga, 0‘qqa, sen o‘z.inggamunosib bo‘lmaganjoyga- o‘ng tomonga, ya’ni borong‘orga munosib emassan, deb ta’na qiladi. Bu o‘rinda borong‘or

• 
  shohga yoki yuksak lavozimdagi amaldorlarga yaqin o‘rin, joy. O‘q esa Yoyning bu so‘zlarini eshitib, uni ikkyuzlamachi deb aybiaydi. Yoyga, cening egri shakling nuqtai nazaring, qarashlaring bilan birdir, degan ma’noda so‘zlab, uning boshi, shu bilan birga, yuzi ham ikkita ekani (ya’ni kamonning ikki uchi) egri tasavvumi keltirib chiqarishini ta’kidlaydi.
  

O‘q bu so‘zlarni eshitgach, gaz-gaz sakira boshladi va achchiqtin ayt(t)ikim: “Sening ikki boshing bordurkim, mening yuzumda munung- dek da’volar qilursen. Andoqkim, mavlono Yusuf Amiriy aytur:
Chu abruyi tu kamon xeshro agar dorad,
Zihi tasawuri kaji u magar du sar dorad
(Kamon o‘zini sening qoshingga teng tutar ekan, uning boshi ikkita- miki bunday egri tasavvurda bo^di?’)
Yaqiniy hayotiy detallar, xalqona o‘xshatishlar bilan O‘q tilidan Yoyning ojiz va zaif tomonlarini fosh qiladi, O‘q Yoyga, jang paytida sen mening oldimda o‘zingni ojiz sezasan, qo‘rquvdan o‘zingni pana joyga, daraxtlar ortiga olasan, deb uning qo‘rqoqligini fosh qiladi. Bu bahsda O‘q o‘z qudratini namoyish qilib, qanchalar jasoratli, dushman- ni talvasaga solib qo'yadigan kudratga egaligini namoyish qiladi, u os- hiqlaniing ko‘nglini ovlaydigan, raqiblarni quvlaydigan qush. U nafaqat qush, balki dushmanning yuragidagi qora dogTarni parchalab tashlaydi- gan o‘tkir tig‘ hamdir.
Va har qachon Yazdonbaxshi* changina tushsang, egriligingni ko‘rub udtek* o‘tqa tutub, rubobdek qulog'ingni tulg'ar va agar g'urur jomindin esrub boshing bir yon borsa, gushagir qulog‘ingga urub, bo‘g‘achi birla bo‘g‘zungni bo‘g‘ar va agar xato qilsang, o‘ldurur kis- hilartek bo‘ynungga chirish solurlar. Uyolmay bahodurluq taloshursen. Base ul emasmuscnkim, g‘azo kuni sanchishqali bahodirlar olinda mang- lay chiqsam, sen qo‘rqunchtin sarg'arib to‘s* orasinda yoshunursen va men har qayda yetsam, qolg‘onning al qonin oqizib, yuziga o‘ta chiqar- men. Yana har kimning savob nazari bo‘lsa, xatosiz bulurkim, men qil yorarmen. Yana men ul qushturmenkim, oshiqlarning ko‘nglin ovlab, raqiblarni quvlarman va mening tilimdin muallif aytur. Nazm: