O‘zbek adabiyoti tarixi (Eng qadimgi davrlardan XV asrning hirinchi yarmigacha)

to'xtalar ekan, avvalo, o‘sha shaxsning sifatlariga va mo‘jizakorligiga oid maqtovlami keltiradi:
“Og‘ozi suxan: bir kuni manga azizekim, balog‘at Misrida Yusuf misollig‘ erdi va zehni i'jogi* izhorinda Muso sifatliq mutoyib bobinda laklif'bilan targ‘ib qildikim va nasr uslubi bilan !urk alfozini tartib etib, Bang va Chog‘ir orasinda munozara tartib qilg‘ilkim, bu choqqa tegru hech ersa bu tavming uhdasidan chiqmaydur”. (*i 'joz. - mo ‘jiz; ‘rsatish)
Amiriyni bu ishga da'vat qilgan zot Boysunqur mirzo edi. Awal ko‘rib o'tganimizday, Yusuf Amiriy “Dahnoma”sida Boysung‘ur mirzo himoyasida yashaganligini aytgan va o‘z nomasida uni hurmat-ehtirom bilan tilga olgan edi.
Amiriyning munozarasi - she’riy parchalarga, hayotiy detallarga va manzaralarga, xalq donoligining mahsuli bo‘lgan iboralarga, kino- ya va yumorlarga boy asardir. Amiriy o‘sha ulug‘ zotning taklifiga rozi bo'lganini aytadi. Shundan keyin asosiy voqealar bayoni asar qahramoni muallifning ruhiy holati tasviri bilan boshlanadi:
“...bir kun as'hob furqatidin va ahbob hasratidin mutafakkir va mu- tahayyir o'iturur erdim. Ichim bo'shti, boshimda bog‘ havosi tushti, sayr eta chiqdim”. (*as 'hob — egalar, ahdlar; suhbatdoshlar)
Bu manzara tasviri ko‘rsatib turibdiki, qahramon do'sllarga, yor- birodarlarga intiq, ularga intiladi. Zotan, u do‘stlar suhbati orqali yolg‘izlik va xonanishinlikni bartaraf qilishni istaydi:
Bog‘ ichra gasht etib yurur erdim sabo bikin,
Dedimki: “Uchragay menga bir sarv qomate”.
Bu bayt Yusuf Amiriyniki, Bayt birinchi shaxs tilidan aytilgan. U ayrim o'rinlarda boshqa shoirlardan olgan baytlaming mualliiini aniq- lashtirib, bayt kimniki ekanini o‘rnida aytib ketadi.
Munozarada yumor. Nogahon u bir go'shada bir-birlari bilan apoq-chapoq bo‘lib suhbat qurib o‘tirgan hamsuhbatlarni ko‘radi.
Nogah bir necha muvofiqi hamsuhbatni ko‘rdumki, bir go‘shada