O‘zbek adabiyoti tarixi (Eng qadimgi davrlardan XV asrning hirinchi yarmigacha)

Emdi Tengri uchun bizning oramizda hakam bo‘lub hakamlardek bu bahsni ayri qil”.
Girish bu so'zni eshitgach, xomlig‘idin pechu tob* urub, suman bo‘ylar sunbulidek o‘ziga to‘lg‘onib tob keltura olmay, Zihgirga ayttiki: “Agar men barlos bo‘lsam, sen tarxondursen. Ravo bo‘lg‘aykim, Yo(y) kuch qilmay, 0‘q Yo(y)g‘a kuch qilg‘oy. Emdi maslahat uldurkim, ani andoq iroq tashladikim Yo(y)ning to‘rini to‘tiyo qilib topmag‘ay”.
(*taqrir - qaror berish, maqsadni og ‘gaki anglatish; *pechu tob - iztirob; maf.: siqitish, qiynalish.)
)
Yaqiniy Zihgiming hukmi orqali o‘z davridagi ijtimoiy adolatsizlik- lami fosh qiladi.
Yaqiniy asari nihoyasida o‘z munozarasining asosiy maqsadini oc- hiq bayon qiladi. U harbiy hayotdan yoki saroy hayotidan ko‘ra, ko‘proq insonlar bilan yuqori tabaqa o‘rtasidagi munosabatlarga, insoniy axloq- qa asosiy e’tiborni qaratadi. Hayotdagi ijtimoiy-siyosiy vaziyatni oy- dinlashtirish uchun Yaqiniy asami quyidagicha xulosalaydi: odamlar zamonning qing‘ir fe’lli hukmdorlar oldida Yoy singari egri bo‘lib, har doim ikki bukilib ta’zim qilib turganlarida, o‘sha a’yonlaming yonidan joy oladi. Kimki 0‘q singari adl bo‘lib, to‘g‘ri yursa, ulardan yiroq ke- tadi. Yaqiniy o‘zini O‘q timsoliga o‘xshatadi va qarashlarini shoir Asiy- ning qit’asi orqali yakunlaydi:
Zihgir eshitgach: “Xush bo‘lg‘ay!” deb yatimona giru bast ko‘rsatib barmog‘ ko‘ziga qo‘ydi. Girish birla ittitoq qilib, O‘qni o‘ziga yaqin torttilar. O‘q alarni o‘zidek rost sog‘inib ilgari borg‘och, Girish og‘zig‘a andoq taptikim, O‘qnung og‘zi to‘la qon bo‘lub, torundek tuban qaro yerg‘a kirdi va bu munozaradin maqsad ulkim, bu davrnung kaj tablari- ning* qoshinda har kim Yo(y)dek egra bo‘lsa. Yonlaridin qoshinda har kim Yo(y)dck egri bo‘lsa, yonlaridin yiroq bo‘lmas va har kim O‘qtek rost bo‘lub, tuz yurusa, Yaqiniytck yiroq tushar andoqki, Asiy shoirning qit’asi bu so‘znung rostlig‘iga go'yodur:
Har ki shud rost andarin maydon,