O‘zbek adabiy tilining taraqqiyot bosqichlari

Nutq jarayonida real talaffuz qilingan, qulog‘imiz bilan eshitgan eng kichik va boshqa mayda bo‘lakka bo‘linmaydigan nutq parchasi tovush sanaladi.

Bevosita kuzatishda bir nechta tovushlar orqali talaffuz qilinuv­chi so‘z va uning ma’noli birliklarini shakllantirish va farqlash vazi­fasini bajarishga xoslangan, ketma-ketlik jihatdan boshqa may­da bo‘­lakka bo‘linmaydigan eng kichik til birligi fonemadir.
Masalan, tosh-tom so‘zlarini sh va m farqlaydi. Demak, sh va m alohida-alohida fonemalardir. Yoki tosh-tesh zidligida o va e; tosh-qosh zidligida t va q ma’noni farqlash uchun xizmat qiladi, shuning uchun ular ham mustaqil fonemalar sanaladi.

Unli tovushlar tasnifi

Tovushlar o'kadan chiqayotgan havoning to'siqqa uchrash uchramasligiga ko'ra ikki xil bo'ladi: unli va undosh tovushlar. O'pkadan chiqayotgan havo hech qanday to'siqqa uchramay chiqishi natijasida vujudga keladigan tovushlar unli tovushlar deyiladi. Tilimizda oltita unli tovush bor: a,i,o,u,o',e

Labning ishtirokiga ko'ra: a)lablangan u,o'

b)lablanmagan i,e,a bu jihatdan o oraliqda

Tilning ishtirokiga ko'ra: a) til oldi i,e,a

b)til orqa u,o',o

Og'izning ochilish darajasiga ko'ra : a) tor unlilar u, i;

b)o'rta keng e,o'

d)quyi keng a,o

Undosh tovushlar tasnifi