|
3.Auditordin’ jumis sapasin qadag’alaw
Auditor jumıslarınıń sapasın baqlaw audit ótkeriw hám professional xizmet kórsetiw chogida audit standartları hám Ózbekstan Respublikasında auditorlik iskerligin tártipke salatuǵın basqa normativ hújjetler talaplarına ámel etiliwin tekseriw ushın qollanılatuǵın shólkemlestirilgen ilajlar, usıllar hám ámeller sistemasınan ibarat.
Hár bir auditorlik shólkemi jumıslar sapası ústinen qadaǵalaw ornatıw principleri hám qaǵıydaları, hám de olardı qóllaw ámellerin islep shıǵıwları hám qabıl etiwleri kerek. Bul audit processinde ulıwmaqabıl etilgen tekseriw standartları menen qarama-qarsiliqlar juzege kelmewi ushın zárúr.
Auditorliq iskerliginiń joqarı sapası onıń dáslepki, a’meldegi hám keyingi qadaǵalawı támiyinlewi kerek.
Dáslepki qadaǵalaw auditorlar hám auditorlik shólkemlerin attestatsiyadan ótkeriw hám litsenziyalaw basqıshinda atqarıladı.
Ámeldegi qadaǵalaw eki jo’nelisde ámelge asıriladı : bólek auditorlik tekseriwlerin baqlaw hám auditning ulıwma baqlaw.
Bólek auditorlik tekseriwlerin qadaǵalaw qılıw auditorlarning ǵárezsizligi, professionallıǵı hám kompetentligin támiyinlewdi; olardıń jumısların ámeldegi baqlawdı ; klient-kárxanalar buxgalteriya esabınıń eń mashqalalı máselelerin biliw; orınlanǵan islerdiń standartlarǵa sáykes keliwin, hújjetlashtirishning etarliligini, audit maqsetine erisilgenlikti tekseriwdi názerde tutadı.
Auditning sapasın ulıwma qadaǵalaw qılıw auditorning málim jeke qásiyetlerine (hadallıq, obiektivlik, musta-qıllıq, professionallıq, kompetentlilik) auditorlik toparı aǵzaları ortasında islerdiń tıyanaqlı bólistirilgenligine; sapa standartlarına ámel etiliwi boyınsha auditorlarning jumısları ústinen qadaǵalawǵa ; sapanı qadaǵalaw q-ilish siyasatı hám ámelleriniń natiyjeliligi ústinen qadaǵalaw ornatıwına tiykarlanadı.
Ámeldegi qadaǵalaw tómendegi sırtqı kórinislerde ámelge asıriladı : tiykarǵı auditorning assistentlar jumısları ústinen qadaǵalawı, auditorlik shólkeminiń auditorlar jumısları ústinen qadaǵalawı, hám basqalar.
Auditorlik shólkeminiń auditorlar jumısları ústinen qadaǵalawı, birinshiden, tekseriw ótkeriw programmasınıń tiykarlanǵanlıǵın talqılaw qılıw, ekinshiden, auditning shólkemlestirilgen-ahloqiy principlerine qatań ámel qılıw, úshinshiden, tiykarǵı auditor tárepinen juwmaq berilgeninen keyin auditorlik shólkeminiń bas-qa auditori tárepinen klient-kárxana esabatınıń ayırım kórsetkishleri (esap bólimleri) ni tańlap qayta tekseriw járdeminde ámelge asıriladı.
Auditorlik shólkemi ishinde jumıslar sapasın qadaǵalaw qılıw -ga talaplar hám arnawlı bir auditorlik tekseriwi waqtinda jumıstıń talap dárejesindeligin támiyinlew No5-«Auditor jumısınıń sapasın qadag’alaw»atlı AFMSdaaks penenettirilgen. Oǵan muwapıq auditor jumıslarınıń sapasın baqlaw tómendegi sırtqı kórinislerde ámelge asıriladı : Tiykarǵı auditorning óz járdemshileri jumısların baqlawı. Auditorlik shólkeminiń auditor jumısı ústinen qadaǵalawı. Sırtqıtekseriw. Tiykarǵı auditorning óz járdemshileri jumısların qadaǵalaw etiwi. Tiykarǵı auditor audit ótkeriw processinde járdemshiler tárepinen atqarılatuǵın islerdi turaqlı túrde qadaǵalaw etip hám jo’neltirip turıwı kerek. Auditor járdemshisi degende professionallıq dárejesi boyınsha tiykarǵı auditordan parıq etetuǵın xızmetker túsiniledi.
Tiykarǵı auditornin’ járdemshisidan ayırmashılıǵı, ol auditning atqarılıwı ushın tolıq juwapker bolıp tabıladı. Járdemshilerge jumıs tapsırilayotganida, olar juwapkershilikleri hám orınlawları kerek bolǵan islerdiń maqsetleri tuwrısında, xojalıq jurgiziwshi subekt iskerligi hám auditorlik ámellerdiń mánisi, ótkeriw waqıtı hám kólemine tásir kórsetiwi múmkin bolǵan, esap hám auditga tiyisli máseleler haqqında tiyisli tárzde tu’sintiriwler beriliwi kerek. Auditorlik shólkeminiń auditor jumısı ústinen qadaǵalawı. Auditorlik shólkeminiń auditor jumısı ústinen qadaǵalawı tómen-dagilar jardeminde ámelge asıriladı :
-Klient-kárxanada audit ótkeriw ulıwma jobası hám programması -dıń tiykarlanǵanlıǵın talqılaw hám tekseriw;
-Shólkemlestirilgen-etikalıq auditorlik principlerine (atap aytqanda, klient-kárxanaǵa professional xızmet kórsetken (máslahát bergen yamasa onıń buxgalterlik esabın jolǵa qoyǵan ) auditor, taǵı sol kárxananı tekseriwge jiberilmasligi hám sh. o'.) qatań ámel etiliwi;
-Tiykarǵı auditor tárepinen tekseriw ótkerilip, auditorlik juwmaǵı berilgeninen keyin auditorlik shólkeminiń basqa auditori tárepinen klient-kárxana esabatınıń isenimliligin qaytaldan, klient ushın biypul, tekseriwden ótkeriw.
Sırtqı qadaǵalaw ámeldegi nızamshılıq hám normativ hújjetlerge muwapıq ma’mleket organlari ta’repinen a’melge asiriladi
Juwmaq
Auditorliq ka’sibine qa’niygelik talaplar ha’m auditorliq sho’lkemin licenziyalaw ta’rtibin u’yrenip shig’iw, oni jetilistiriw maqsetinde to’mendegi usinislardi beremiz:
1.Auditorliq xizmetin ta’rtipke saliwshi tiyisli ministirlikler ha’mde finans ministirligine to’mendegi waziypalardi qosimsha etip ju’klep beriw bul tarawdin’ ja’ne de rawajlaniwina sebep boladi:
-Ma’mleketde is alip barip atirg’an ha’mme auditorliq sho’lkemleri ha’m olardag’I auditorlar, auditor assistentlari, budan basqa jeke ta’rtiptegi jallanip islep atirg’an ha’m buxgalterlik xizmetin ko’rsetip atirg’an professional buxgalter ha’m auditorlar u’stinen qadag’alaw maqsetinde jilda bir ma’rte olardan axbarat alip turiwdi ta’miynlew.
- Ma’mleketde is alip barip atirg’an ha’mme auditorliq sho’lkemleri ha’m olardag’I auditorlar, auditor assistentlari, budan basqa jeke ta’rtiptegi jallanip islep atirg’an ha’m buxgalterlik xizmetin ko’rsetip atirg’an professional buxgalter ha’m auditorlar u’stinen qadag’alaw maqsetinde oqiw metodik markazlarda qatnasiwshi boliwin ma’jburiy etip qoyiw
- Ma’mleketde is alip barip atirg’an ha’mme auditorliq sho’lkemleri ha’m olardag’I auditorlar, auditor assistentlari, budan basqa jeke ta’rtiptegi jallanip islep atirg’an ha’m buxgalterlik xizmetin ko’rsetip atirg’an professional buxgalter ha’m auditorlar u’stinen qadag’alaw maqsetinde ha’rdayim xaliq ara internet tarmag’inan paydalaniw arqali ku’ndelik maxsus ekonomikaliq bilimlerden xabardar boliwi, ekonomikaliq jurnallardag’I jan’aliqlardan sha’rtli ra’wishte xabardar boliwin ma’jbur etip qoyiwin
2. Auditorliq iskerligin a’melge asiriwshi ha’r bir shaxsqa to’mendegi talaplar qoyiliwi lazim;
-ma’lim bir professional auditorliq xizmetin ko’rsetiwshi sho’lkemnin’ ma’jburiy ag’zasi boliw;
-qa’niyge sertifikatina iye boliw;
-auditorliq tekseriw o’tkiziw boyinsha puxaraliq juwapkershilik haqqinda qamsizlandiriw polisina iye boliwi ha’m basqalar
Do'stlaringiz bilan baham: |
