Oxirigacha ma’lum bir ketma-ketlikda amalga oshiriladi


§1.1. Asosiy tushunchalar



Download 394,02 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/6
Sana31.12.2021
Hajmi394,02 Kb.
#249043
TuriПротокол
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
2 5330244913315450271

§1.1. Asosiy tushunchalar 

 

Protokolni  ishtirokchilari  (ayrim  o’rinlarda  sub’ekt  yoki  tomonlar 

ham  deb  nomlanadi)  sifatida  nafaqat  foydalanuvchi  yoki  abonentlar, 

balki  mijoz  va  server  ilovalari  rolini  bajaruvchi  jarayonlar  ham 

qatnashishlari mumkin. 

 

Kriptografik protokolda ishtirok etuvchilarning har biri protokolni 



amalga oshirish jarayonida quyidagi harakatlarni bajarishlari mumkin: 

 protokolni boshqa ishtirokchisiga yoki ishtirokchilariga xabarlar 

jo’natishi; 

 boshqa ishtirokchidan xabarlar qabul qilishi; 

 quyida keltirilgan ichki harakatlarni  

˗ qandaydir hisoblashlarni bajarishi; 

˗  qandaydir shartlarni tekshirishi; 

˗ o’zgaruvchilarni qiymatlarini yangilashi. 

Kriptografik  protokollarda  sikl,  qadam  va  seans  tushunchalaridan 

keng foydalaniladi.  

Protokolning  sikli  (inglizcha  round)  protokoldagi  faqat  bitta 

ishtirokchi  faol  bo’ladigan  vaqt  oralig’ini  anglatadi.  Sikl  o’z  navbatida 

qadam  (inglizcha  step,  action)  lardan  tashkil  topadi.  Protokolning 

konkret  ishtirokchisi  tomonidan  sikl  jarayonida  tugallangan  harakat 



protokol qadami deb nomlanadi. Masalan, kriptografik protokol qadami 

sifatida quyida keltirilgan harakatlardan biri bo’lishi mumkin: 

˗ tasodifiy sonni generasiya qilish; 

˗ xabarni jo’natish; 

˗ qandaydir funksiyani qiymatini hisoblash; 

˗ xabar yoki kalitni shifrlash; 

˗ sertifikat, kalit, imzo va boshqalarni tekshirish; 

˗ xabarni qabul qilish va jo’natish. 

Protokol  qadamlari  ketma-ketligi  protokol  siklini  tashkil  qiladi. 

Ikki  ishtirokchi  asosidagi  kriptografik  protokollarda  sikl  deyilganda 

faqatgina  bitta  ishtirokchi  faol  bo’lgan  vaqt  oralig’ida  bajarilgan 



qadamlar  (harakatlar)  ketma-ketligi  tushuniladi.  Sikl  bir  (faol) 

ishtirokchi tomonidan xabarni shaklantirish va jo’natish orqali faollikni 

boshqa ishtirokchiga o’tishi bilan tugallanadi.   

Konkret  ishtirokchilarning  aniq  bir  protokolni  amalga  oshirishi 



seans deb nomlanadi.   

Seans  doirasida  protokolning  har  bir  ishtirokchisi  bir  yoki  bir 

necha  rollarni  bajarishi  mumkin.  Protokolning  boshqa  seansida 

ishtirokchilar rollarnu almashishlari va boshqa funksiyalarni bajarishlari 

mumkin. 

Misol. Maxfiy axborot almashinuv protokoli.  

Sikl №1: 

1-chi qadam: A ishtirokchi 

1

M

 xabarni shakllantiradi. 

2-chi qadam: A ishtirokchi 

 


1

1

M



E

S

k AB

ni hisoblaydi. 



3-chi qadam: A ishtirokchi B ishtirokchiga 

1

S

 xabarni  jo’natadi. 

4-chi qadam: B ishtirokchi 

1

S

 xabarni qabul qiladi va xabardan A 

jo’natuvchining identifikatorini biladi.  

5-chi qadam: B ishtirokchi 

 

1

1



S

D

M

k AB

  matnni hosil qiladi. 



Sikl №2: 

1-chi qadam: B ishtirokchi 

2

M

 xabarni shakllantiradi. 

2-chi qadam: B ishtirokchi 

 


2

2

M



E

S

k BA

ni hisoblaydi. 



3-chi qadam: B ishtirokchi A ishtirokchiga 

2

S

 xabarni  jo’natadi. 

4-chi qadam: A ishtirokchi 

2

S

 xabarni qabul qiladi va xabardan B 

jo’natuvchining identifikatorini biladi.  

5-chi qadam: A ishtirokchi 

 

2

2



S

D

M

k BA

  matnni hosil qiladi. 



Ushbu  protokolni  quyidagi  sxematik  ko’rinishda  osongina 

ifodalash mumkin: 

(1)   

:

B



A

 



 

1

M



E

k AB

(2)   



:

B

A

 



 

2

M



E

k BA

Ko’pgina  mavzularni  bayon  qilishda  protokolni  aynan  mana  shu 



sxematik ko’rinishidan foydalaniladi.  


Download 394,02 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish