O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

8.3 – jadval. 
Raqobatchi korxonalar tahlili. 
 
Firma yoki 
korxona 
Joylashgan 
o’rni 
Bozor 
ulushi 
Sotis
h 
hajmi 
Siz bozorga kirib kelganingizdan 
so’ng ko’riladigan talofat miqdori 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
So’ngra  raqobatchi  mahsuloti  va  korxona  tomonidan  ishlab  chiqarilayotgan 
mahsulot  qiymati,  ishonchlilik  belgilari,  ta’minot  muddatlari,  sotuvdan  keyingi 
xizmat  ko’rsatish  va  boshqa  xususiyatlar  bo’yicha  solishtiriladi.  Buning  uchun 
quyidagi jadvaldan foydalanish mumkin. 
8.4 – jadval. 
Mahsulot xususiyatlarini solishtirma jadvali. 
 
Ko’rsatkichlar 
Raqobatchilar 
Raqobatchilardan 
farqli tomonlar 
Miqdori 
 
 
Xizmat ko’rsatish 
 
 
Narx 
 
 
Mahsulot turi 
 
 
Ta’minot vaqti 
 
 
Mahsulotning ishonchliligi 
 
 

---

Muallif - O.A.Amanov 
 
Sotuvning qulayligi 
 
 
Sotishdan 
keyingi 
xizmat 
ko’rsatish 
 
 
Sotuvchilar munosabati 
 
 
 
Barcha turdagi korxonalar tashqi iqtisodiy aloqalarda to’g’ridan-to’g’ri ishtirok 
etishlari  mumkin.  Ushbu  maqsadlarda  valyuta  schyotlarini  ochishlari,  tashqi  savdo 
o’peratsiyalarini  hamda  turli  shartnomalarni  amalga  oshirishlari  mumkin.  Buning 
uchun  esa  ular  tashqi  bozorga  chiqish  uchun  zarur  bo’ladigan  tashkiliy,  huquqiy 
ma’lumotlar bilan to’liq ta’minlanishi lozim. 
Zaruriy ma’lumotlar strukturasi quyidagi ko’rinishga ega: 
A. Tashqi iqtisodiy aloqalarning tashkiliy ta’minoti. 
1.  Korxonani registratsiya qilish tartibi; 
2.  Valyuta hisobini ochish usuli va muddati, litsenziyalarni tashkil etish; 
3.  Mulkni deklaratsiya qilish. 
Б.  Umumiqtisodiy aloqalarning iqtisodiy ta’minoti. 
Bunda quyidagilarni bilish talab etiladi: 
1.  Tashqi  bozorga  chiqishda  biznes  faoliyat  bo’yicha  hisob  olib  borish 
xususiyatlari; 
2.  Barcha o’peratsiyalarni nazorat qilish xususiyatlari; 
3.  Ta’riflar va ta’minot darajasi. 
В. Tashqi bozorga chiqishning bilvosita usullari. 
Tashqi  bozorga  chiqishning  bilvosita  shakli  –  vositachi  firma  orqali  eks’ort 
qilish usuli. 
Buning uchun quyidagilarni amalga oshirish  zarur: 
1.  Vositachi firmani aniqlash. 
2.  Qo’shma korxonalarni tashkil etish imkoniyati. 
Bu  yerda  qo’shma  korxonalarni  tashkil  etish  sharoitida  foydani  taqsimlash, 
soliqqa  tortish,  hamda  faoliyatni  moliyalashtirish  masalalari  ham  ko’rib  chiqilish 
zarurdir. 
Shuningdek, marketing rejasida reklama, tovar taqsimoti hamda sotish hajmini 
prognoz qilish masalalari ham yoritiladi. 
Ma’lumki,  reklamaning  maqsadi  haqiqiy  va  potensial  mijozlarning  diqqatini 
jalb qilishdan iborat bo’lib, u to’rt funksiyani bajaradi: 
1.  Asosiy axborot uzatilguncha iste’molchini diqqatini jalb etish. 
2.  Iste’molchini mahsulotga bo’lgan qiziqishini oshirish. 
 
3.  Iste’molchini mahsulotni sotib olishga majbur qilish. 
4.  Iste’molchida sotib olish haqida qaror qabul qilish ishtiyoqini uyotish. 
Reklamani  qo’llash  quroli  kundalik  va  haftalik  gazetalar,  jurnallar,  radio, 
televidenie,  reklama  plakatlari,  vitrinalar,  bannerlar,  tovar  etiketkalari  hisoblanadi. 
Tovarni tarqatishda reklamadan tashqari jamoatchilik bilan aloqani kuchaytirish ya’ni 
ularning  ishonchini  qozonish  usuli  ham  qo’llanilishi  mumkin.  Jamoatchilik  bilan 
aloqa  o’rnatishdan  asosiy  maqsad  firma  obro’sini  oshirish,  iste’molchilarning 

---