O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Muallif - O.A.Amanov 
 
Umumiy  kalkulyatsiya  –  ishlab  chiqariladigan  mahsulotlar  turlaridan  qat’iy 
nazar,  korxonadagi  mahsulot  uchun  sarflanadigan  o’rtacha  xarajatlarni  hisob-kitob 
qilishni ko’zda tutadi. 
Tur  kalkulyatsiyasi  esa  har  bir  mahsulot  uchun  alohida  kalkulyatsiyani 
hisoblashni ko’zda tutadi. 
Xarajatlarni  rejalashtirish  yiriklashtirilgan  va  detallashtirilgan  usulda  amalga 
oshiriladi: 
Yiriklashtirilgan usulda xarajatlar quyidagi tarzda amalga oshiriladi: 
1.  Dastlabki tannarx aniqlanadi: 
 
 
bu yerda: 
 – rejalashtirilgan mahsulot hajmi, ming so’m; 
  –  bazis  davrdagi  bir  so’mlik  mahsulot  uchun  qilinadigan 
xarajatlar. 
Bazis davrdagi bir so’mlik mahsulot uchun qilinadigan xarajat: 
 
bu yerda: 
 - bazis davrdagi mahsulot tannarxi so’m; 
 - bazis davrdagi mahsulot hajmi, ming so’m. 
 
Yuqoridagi holatda bir so’mlik mahsulot uchun xarajatlar o’zgarmas deb 
qabul qilinadi, ya’ni o’tgan davrdagi shart-sharoitlar o’zgarmaydi deb hisoblanadi. 
Turli  tashkiliy texnik tadbirlar  natijasida  iqtisod qilinadigan  mahsulot tannarxi 
aniqlanadi. 
Xususan,  shartli  doimiy  xarajatlar  bo’yicha  iqtisod,  amortizatsiya  ajratmalari 
bo’yicha iqtisod, va hakazo. 
Buni quyidagicha ifodalash mumkin: 
 
bu yerda: 
 
- shartli doimiy xarajatlar hajmi ya’ni, ming so’m; 
 
- tadbirdan oldingi va keyingi mahsulot hajmi ya’ni, ming so’m. 
Material sarfi bo’yicha iqtisod: