O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
 
QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI 
 
IQTISODIYOT KAFEDRASI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
“BIZNES REJALASHTIRISH” 
fanidan 
 
 
GLOSSARIY 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qarshi-2020

---

244 
 
№ 
O’zbek tilida 
Rus tilida 
Ingliz tilida 
Atamaning ta’rifi 
1.
 
Reja umumiy 
ma’noda 
В общим смысле 
план 
In common 
sense plan 
bu 
kelajak 
obrazi. 
Qo’yilgan 
maqsadlarga  erishishga  yo’naltirilgan 
tadbirlar tizimidir 
2.
 
Korxona rejasi 
План предприятия 
Enterprise plan 
oldindan ishlab chiqilgan tadbirlar tizimi 
bo’lib,  bu  tadbirlar  maqsadlarni  amalga 
oshirishni  ko’zda  tutib,  ular  mohiyatini 
mahsulot  ishlab  chiqarish  va  sotishni 
belgilangan  muddatlarda  bajarilishini 
ta’minlanishga 
qaratilgan 
uslublar 
hamda 
resurslar 
orasidagi 
o’zaro 
bog’liqlikni  muvofiqlashtirish  tashkil 
qiladi 
3.
 
Rejalashtirish 
Планирование 
Planning 
bu  rejani  ishlab  chiqish  va  uni  amalga 
oshirilishini  nazorat  qilish  jarayoni 
bo’lib, bunda sharoitlarning o’zgarishiga 
muvofiq  uni  korrektirovka  qilish  ham 
ko’zda tutiladi 
4.
 
Iqtisodiy o’sish 
Экономический 
рост 
The economic 
growth 
korxonaning 
iloji 
boricha 
ko’proq 
miqdorda  va  yuqori  sifatdagi  tovar  va 
xizmatlarni ishlab chiqarishga intilishi 
5.
 
To’liq bandlik 
Полная занятость 
Full 
employment 
ishga  qobiliyatli  va  ishlashni  xohlovchi 
barcha ishchilarni ish bilan ta’minlash 
6.
 
Iqtisodiy erkinlik 
Экономическая 
свобода 
Economic 
freedom 
barcha  ishlovchi  mutaxassislarga  o’z  
faoliyati  doirasida  yuqori  darajada 
erkinlikka erishishlariga imkon yaratish 
7.
 
Daromadni adolatli 
taqsimlash 
Cправедливое 
распределение 
доходов 
The fair 
distribution of 
income 
barcha  xodimlar  toifasini  taqdirlashni 
yo’lga qo’yish 
8.
 
Reja 
План 
Plan 
korxona  faoliyatining umumiy  maqsadi, 
xodimlar 
harakatining 
yo’nalishlari, 
bajariladigan  ishlar  tartiboti,  zaruriy 
vosita  va  iqtisodiy  resurslar,  ilg’or 
texnologiya va ishlab chiqarishni tashkil 
etishdir 
9.
 
Rejalashtirish 
mohiyati 
Сущность 
планирование 
Essence of 
planning 
xo’jalik 
yuritish 
shaklarini, 
faoliyatni,qo’yilgan  maqsadlarni  ilmiy 
jihatdan asoslash 
10.
 
Rejalashtirishning 
bosh vazifasi 
Основное задача 
планирование 
The main task 
of planning 
korxonaning  qisqa  va  uzoq  muddatli 
strategiyasini  zaruriy  dalillar  asosida 
shakllantirish 
11.
 
Rejalashtirish 
o’rgatadi 
Планирование учит 
Planning 
teaching 
iqtisodiy 
resurslardan 
foydalanish 
qoidalarini, usullarini va tartiblarini 
12.
 
Texnik–iqtisodiy 
rejalashtirish 
Техникo-
экономическое 
планирование 
Technical and 
economic 
planning 
korxonalarning  texnik  va  iqtisodiy 
rejalashtirish 
ko’rsatkichlarini 
belgilaydi,  ya’ni  ishlab  chiqarishning 
optimal  variantlari  tanlanadi,  zaruriy 
resurslar  tanlanadi,  ulardan  foydalanish 
normalari 
belgilanadi, 
yakuniy 
moliyaviy ko’rsatkichlari aniqlanadi 

---

245 
 
13.
 
Operativ 
rejalashtirish 
Оперативное 
планирование 
Operational 
planning 
ishlab 
chiqarish 
rejalaridagi 
ko’rsatkichlar  chuqurlashtirilib,  tsexlar, 
uchastka  va  ish  o’rinlari  bo’yicha 
taqsimlanadi 
14.
 
Taktik rejalashtirish 
Тактическое 
планирование 
Tactical 
planning 
avvaldan 
belgilangan 
maqsadlarga 
erishish  uchun  vazifa  va  vositalarni 
asoslashni  ko’zda  tutadi.  Masalan, 
kelgusi 5  yil  ichida  bozorda  ustunlikka 
erishish 
taktik 
maqsadi 
korxona 
raxbariyati 
tomonidan 
marketing 
bo’limiga yuklatiladi 
15.
 
Reaktiv 
rejalashtirish 
Реактивное 
планирование 
Reactive 
planning 
erishilgan  tajriba  va  ishlab  chiqarishni 
rivojlantirish  tarixini  tahlil  qilishga 
asoslanadi  hamda  mavjud  tashkiliy 
shakl  va  vujudga  kelgan  odatlarga 
tayanadi 
16.
 
Inaktiv rejalashtirish 
Инактивное 
планирование 
Inactive 
planning 
korxonadagi 
erishilgan 
holatga 
asoslanadi, 
ya’ni 
orqaga 
ham 
qaytmaydi,  ilgariga  qarab  harakat  ham 
qilmaydi.  Uning  asosiy  maqsadi  ishlab 
chiqarishning barqarorligiga erishishdir 
17.
 
Preaktiv 
rejalashtirish 
Преактивное 
планирование 
Preactive 
planning 
korxona  faoliyatining  turli  sohalarida 
uzluksiz 
o’zgarishlarni 
amalga 
oshirishni 
ko’zda 
tutadi. 
Bunda 
preaktivistlar  fan  va  texnikaning  ilg’or 
yutuqlariga tayanadilar 
18.
 
Interaktiv 
rejalashtirish 
Интерактивное 
планирование 
Interactive 
planning 
istalgan  istiqbolni  loyixalashtirishni  va 
unga 
erishish 
yo’llarini 
axtarishni 
ko’zda tutadi 
19.
 
Normalashtirish 
Нормирование 
Planning 
normal  ishlab  chiqarish  jarayonlarini 
ta’minlash uchun zarur bo’lgan resurslar 
sarfi  va  chegaraviy  zaxira  kattaligini 
ishlab chiqish va belgilash uslubidir 
20.
 
Norma 
Норма 
Norm 
mahsulot  birligini  ishlab  chiqarish, 
belgilangan  sifat  darajasini  ta’minlash 
uchun  xom-ashyo,  materiallar,  yoqilg’i, 
energiya  va  h.k.  sarfi  bo’yicha  ruhsat 
etilgan kattaligidir 
21.
 
Normativ 
Норматив 
Specification 
nisbiy  ko’rsatkichlar  bo’lib,  ishlab 
chiqarish 
resurslaridan 
foydalanish 
darajasini  ifodalaydi.  Normativlar  foiz 
va koeffitsientlarda belgilanadi 
22.
 
Ko’rsatkich 
Показатель 
Indicator 
sifat  jihatdan  belgilangan  o’zgaruvchan 
kattalik bo’lib, unga juda ko’p miqdoriy 
ifodalar kiritiladi 
23.
 
Miqdor 
ko’rsatkichlar 
Количественные 
показатели 
Quantitative 
indicators 
yalpi,  tovar  mahsulot,  foyda,  ishchilar 
soni va boshqa ko’rsatkichlarni absolyut 
kattaliklarda ifodalaydi 
24.
 
Sifat ko’rsatkichlar 
Качественные 
показатели 
Qualitative 
indicators 
nisbiy  ko’rsatkichlar  bo’lib,  miqdor 
ko’rsatkichlari 
orasidagi 
nisbatni 

---

246 
 
ifodalaydi. 
Masalan, 
mehnat 
unumdorligini 
oshirish, 
xarajatlarni 
pasaytirish, samaradorlikni oshirish 
25.
 
Natural 
ko’rsatkichlar 
Натуральные 
показатели 
Physical 
indicators 
korxona 
rejasining 
moddiy–
buyumlashgan  mazmunini  xarakterlaydi 
va  har  bir  tovarning  xususiyatiga 
muvofiq  keluvchi o’ziga xos birliklarda 
o’lchanadi 
26.
 
O’sish 
Рост 
Growth 
korxona  o’lchamining  oshishi  va  ishlab 
chiqarish 
hajmining 
kengayishini 
ifodalaydi.  Xususan,  ishlab  chiqarish 
hajmi,  ishchilar  soni,  sotuv  hajmining 
o’zgarishi 
27.
 
Rivojlanish 
Развитие 
Development 
birinchi  navbatda  xo’jalik  tizimining 
sifat  jihatidan o’zgarish  va  yangilanishi, 
barcha 
bo’limlarda 
texnika, 
texnologiyalarni,  ishlab  chiqarish  va 
mehnatni 
tashkil 
etishni 
takomillashtirish asosida samaradorlikni 
oshirishni ko’zda tutadi 
28.
 
Ideal 
Идеальная 
Perfect 
tadbirkorlik 
ob’ektiga 
fan–texnika 
taraqqiyoti 
doirasida 
zaruriy 
innovatsiyalarni  joriy  etish  asosida 
samaradorlikni 
oshirishni 
ta’minlaydigan  o’zgarishlar kiritish 
29.
 
Real 
Реальная 
Real 
moliyaviy 
– 
iqtisodiy 
holatdagi 
dastlabki  salbiy  belgilar  aniqlanishi 
bilan  korxonada  qisman  reforma  (qayta 
o’zgarishlar) ni amalga oshirish 
30.
 
Radikal 
Радикальная 
Radical 
boshqaruvni  takomillashtirish,  ishlab 
chiqarish  samaradorligini  va  ishlab 
chiqariladigan 
mahsulot 
raqobatbardorligini  oshirish, 
mehnat 
unumdorligini 
oshirish, 
xarajatlarni 
kamaytirish, 
moliyaviy 
natijalarni 
yaxshilashga 
yo’naltirilgan 
tub 
islohotlarni amalga oshirish 
31.
 
Gorizontal 
Горизонталь 
Horizontal 
mavjud  va  yangi  bozorlarda  bir  xil 
turdagi  mahsulotlar  ishlab  chiqarish  va 
sotish  hajmlarini  ko’paytirish  orqali 
(geografik ekspansiya) 
32.
 
Vertikal 
Вертикаль 
Vertical 
texnologik  jihatdan  o’zaro  bolangan 
ishlab  chiqarishni  tashkil  etish  yoki 
birlashtirish  orqali  ta’minotchi  yoki 
iste’molchiga yaqinlashtirish 
33.
 
Diversifikatsiya 
Диверсификация 
Diversification 
turli 
ishlab 
chiqarishlarni 
bir 
konglomeratga birlashtirish 
34.
 
Biznes g’oya