Otkir hoshimov

71
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

surib m o‘raladi. N echa kunlardan beri bugun quyosh 
charaqlab ketgan, qor zarralari oftobning nurli kukunia- 
riday yaraqlah k o ‘zni olar, daraxt shoxlariga q o ‘ngan 
uchqunlar duv-duv t kilib tushardi.
Pishiq g‘ishtdan baland qilib o ‘ralgan devor tagidagi 
tepalikda bolakaylar chana uchishardi. Ana, b o ‘ynini 
ola-bula sharf bilan o ‘rab olgan qizaloq, ukasi bo‘lsa 
kerak, besh-olti yoshlardagi bolakayni chanaga 
0
‘tqazdi- 
da, tepalikdan itarib yubordi. C hana u c h -to ‘rt quloch 
surilib, pastga tushdi-yu, birdan yonboshiga burilib 
ag‘darildi. Rolakay m ukkasidan yiqilib, qorga dum alab 
ketdi. Bir am allab qordan ch iq d i-d a, opasiga o ‘girilib 
qarab yig‘lay boshladi.
M uqaddam uning d o ‘m boqqina qoMlari bilan ko‘zini 
ishqalashini ko‘rdi-yu, zavqlanib kulib yubordi.
Y uqoridan opasi chopib tushdi. Bolakayning tel- 
pakchasini yechib, qorini qoqa boshladi. Biron narsa 
va'da qilib ovutdi shekilli, ukasi hali yoshi qurim agan 
k o‘zlarini katta-k atta ochib, jilm ayib q o ‘ydi.
M ana, yana to ‘rt yilm i, besh yilmi o ‘tib uning o ‘gMi 
ham xuddi shunaqa yiqilib-surilib, katta b o ‘lib qoladi. 
Keyin jajjigina papka ko‘tarib m aktabga boradi. U n d an
keyin... M uqaddam shirin xayollar o ushida huzur qilib 
deraza raxiga suyandi. Endi adasi ham insofga kirib 
qoladi. O ta boMdi, axir. A w algi o ‘da ayIashlarini tash- 
lasa ajabm as... Shunday deydi-ku, unga ham qiyin, axir. 
Ishi og‘ir, k o‘pchilikning ko‘nglini olish osonm i?
...YoMakdan yig‘i tovushi eshitild i. M uq ad d am
ch o ‘chib o ‘girildi. U onalarga xos ichki bir sezgi bilan 
shuncha chaqaloq orasidan o ‘g‘lining ovozini — baland, 
azam at yig‘isini darrov ajratib olardi.
DimogMga oq doka tutib olgan yoshgina ham shira qiz 
chaqaloqni ko‘tarib kirdi. M uqaddam uning qoMidan 
o ‘g‘ilchasini oldi, m ehr bilan bariga bosdi. C haqaloq 
ko ‘zlarini chirt yum ib, jahl bilan yigMar, halitdan bilinib 
qolgan qoshi chim irilib ketgan edi.
“ X uddi adasining o ‘zi, — o ‘yladi M uqaddam unga 
jilm ayib tikilarkan. — Jahlini ko ‘rmaysizm i buning!”
H am sh ira qiz em ib b o ‘lgan c h a q alo q n i 
M u- 
qaddam ning qoMidan olayotganida iym anib so‘radi:
— Kiyimlaringizni olib kelaymi?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M uqaddam bugun ketishi kerakligini ertalab doktor- 
dan eshitgan edi.
— M ayli, — dedi xo‘rsinib. — O yim lar kelgandirlar...
U ning xo‘r!igi keldi. Hozirgi holatini atrofdagilardan
yashirish u ch u n teskari qarab kiyindi. Bir am allab  zini 
xushchaqchaq kn>atib xayrlashdi-da, y o la k k a chiqdi.
Issiq adyolga o ‘ralgan o ‘g‘i!chasini ko ‘tarib olgancha 
sekin-sekin yurib, yo ‘lakdan o ‘tdi. T u g ‘ruqxonaning 
og‘ir, oynaband eshigini ochib, q o r bosgan sem ent 
zinalarga oyoq q o ‘ydi-yu, birdan quvonchdan qichqirib 
yubordi:
— M ardon aka!
A lim ardon zangori “V olga”sini k o ‘cha tom onga 
burib q o ‘ygancha, m ashina eshigini lang ochib o ‘tirardi. 
U ning bir oyog‘i m ashina ichida, ikkinchisi yerda turar, 
yonboshi bilan rul cham baragiga suyangancha sigaret 
tu ta ta r edi.
U M uqaddam ning ovozini eshitib, burilib qaradi. 
Birdan chehrasida quvonchli tabassum charaqlab ketdi. 
M ashinadan sakrab tushib, q o ‘llarini oldinga c h o ‘zgan- 
cha keldi.
—
Q a n i y ,
qaniy! — U bolalarcha shodlik bilan 
chaqaloqqa talpinar, hadeb jilm ayar edi.
M uqaddam o ‘g‘ilchasini uning q o ‘liga tutqazdi.
— X uddi o ‘zingiz... — dedi birov eshitib qolib uyat 
qilishidan ch chib shivirlab.
A lim ardon chaqaloqni b e o ‘xshov quchoqlab olgan- 
cha, bir q o lla b yuzini ochdi.
C haqaloq birinclii m arta ko‘rayotgani uchun quyosh- 
dan ko‘zlari qam ashib, sekin-sekin yum ib-ochar, qa- 
yoqqadir javdirab likilm oqchi bo ‘Iar, A lim ardon bilan 
M uqaddam esa quvonchdan kulishar, shu top d a ular 
jahondagi eng baxtli o dam lar edi.
— Q o ‘ying, — cledi M uqaddam chaqaloqning yuzini 
berkitib. — Sham ollatib q o ‘yasiz!
* * *
T aqdir degan gapni odam lar o ‘zini yupatish uchun 
o ‘ylab topgan b o ‘lsa kerak. Boshimizga og‘ir tashvish 
tushsa uning oqibatini k o ‘ram izu sababini surishtirib 
o ‘tirm aym iz. Q ism atdan nolib q o ‘ya qolam iz. K o‘pdan 
buyon xuddi shu qism at izim izdan quvib yurganini, uni
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o ‘zim iz ergashtirib yurganim izni b o ‘ynimizga olishdan 
q o‘rqamiz.
Alim ardon ham o ‘z taqdirini o ‘zi ergashtirib yur- 
ganidan bexabar edi.
Erta bahor kunlaridan birida u konsertga borm adi: 
katta m agazinning m udiri qizini uzatayotganini aytib, 
qo‘y ard a-q o ‘ym ay uni t yga olib ketdi. A lim ardon bu 
“o ‘g ‘iI bola” yigit bilan k pdan ulfat edi. Bir nafas ikki- 
lanib turdi-da, rozi bo'ldi: “ Bir safar konsertni m ensiz 
ham o ‘tkazib ko‘rishsin-chi!”
U ertasiga erta bilan repetitsiyaga ham m adan ilgari 
yetib bordi. M ashinasini endi panjara ichiga q o ‘yib 
chiqayotgan edi, o ‘ziga qarab sekJn-sekin yurib kelayot- 
gan Z ufar Xodiyevichni ko ‘rib, to ‘xtab qoldi. Zufar 
Xodiyevich yom g‘irpo‘shini yechib yelkasiga tashlab 
olgan, bo‘ynida kostum iga m onand jigarrang sharfi osilib 
yotar, og‘ir gavdasini k o ‘tarolm agandek xiyol egilib, 
vazm in-vazm in qadam tashlab kelardi.
“ H ozir yana diydiyosini boshlaydi” , — deb o ‘yladi 
A lim ardon g ‘ijinib. K echa o ‘ylab q o ‘ygan bahonasini, 
tobi qochib qolganini aytishga og‘iz juftlab turgan edi, 
Zufar Xodiyevich uning barm oqlarini o ‘zining yum shoq 
kaftlari orasiga olib qisdi-da, jilm ayib so‘radi:
— M ashina yaxshi ishlayaptim i?
“ N im a dem oqchi b u ?” — A lim ardon o ‘zining holati- 
ga mos boMmagan tetik ohangda kuldi.
— Otdek!
— Ketdik b o ‘lmasa! — Zufar Xodiyevich ohista yurib 
kelib, m ashinan ing orqa eshigini o c h d i-d a , y o m - 
g‘irp o ‘shini o ‘rindiqqa tashladi. — Bir dalalarni aylanib 
kelaylik. H avoning tiniqligini qarang! — U k o ‘zlarini 
xiyol qisib, quyosh charaqlab yotgan osm onga, pan- 
jaraning narigi yog‘idagi yakkam -dukkam yaproq yoza 
boshtagan sadaqayrag‘ochga qarab q o ‘ydi.
— Q ayoqqa boram iz? — dedi A lim ardon kabina 
peshanasidagi kaftdek oynadan ko‘rinib turgan Z ufar 
Xodiyevichning aksiga qarab.
— Zaxariqdagi qirga chiqsakm ikin, — dedi Z ufar 
Xodiyevich m ushtugiga sigaret qistirarkan.
A lim ardon m ashinani yeldirib borarkan, raqibining 
birinchi b o ‘lib m usht tushirishini kutib turgan boladek 
sergaklanib, uning gap boshlashini kutar edi. A m m o
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Z ufar Xodiyevich shahardan chiqishguncha bir og‘iz 
ham gapirm adi.
Beton yotqizilgan katta k chaga chiqishganidan 
keyin o ‘tkinchi m ashinalar siyraldashib qoldi. Alimardon 
sochini tortqilayotgan m ayin sham oldan rohat qilib, 
yonboshidagi qiya darchani ochib q o ‘ydi.
— O ynani tushirib q yavering, Zufar aka! — dedi 
orqasiga burilib qarab.
Z ufar Xodiyevich xuddi shuni kutib turgandek darrov 
eshik oynasini tushirdi.
— B ahor yaxsh:-da! — dedi u atrofiga alanglab. — 
B unaqa paytda ham m ayam yoshligini eslasa kerak...
“ Kayfiyati jo y id a -k u ” . — A lim ardon m am nun jil- 
mayib q o ‘ydi-da, gazni bosdi.
U lar yo‘ldan besh chaqirim cha uzoqdagi baland adir 
ustida to ‘xtadilar Ikkovlari baravar sakrab tushishdi. 
H avoda endigina erib bitgan qor hidi kezar, hali sel- 
gim agan yerdan bosh ko‘targan m ayin m aysalar olis 
ufqlargacha gilam to ‘shab tashlagan, onda-son d a quyosh 
parchasiday qoqigullar yaraqlab ko ‘rinib qolardi.
A lim ardon kksini baland tutgancha to ‘y ib-to‘yib 
nafas oldi. K o‘klam quvonchi butun borlig‘ini larzaga 
soldi-yu, bor kuchi bilan yugurib pastga tushib ketdi. 
Shu topd a uning k o ‘ngli bolalarcha shodlikka lim m o-lim
to ‘lgan, yum shoq inaysalar silkinib turgan yer ustidan 
qanot chiqargandek uchib borardi. A ncha joyga borgan- 
dan keyin charchadi. Shundoq maysa ustiga o ‘zini tash- 
ladi-da, ch alqan cha yotib oldi. K o‘zlarini yarim yum - 
gancha quyoshga, beg‘ubor osm onga tikilib uzoq yotdi. 
A trof jim jit, baland osm onda m uallaq suzib yurgan 
yakka-yolg‘iz burgut ham qano t silkimas, butun koinot 
tug‘ilish gashti bilan hu zu r qilayotgan tabiatni sukunat 
hukm iga topshirganday edi.
A nch adan keyin u og ‘ir-o g ‘ir qadam tovushini 
eshitib, burilib qaradi. Zufar Xodiyevich yaqin kelib, 
yo m g ‘irp  sh in i 
yerga 
ta sh la d i-d a , 
yonb o shladi. 
Cham asi, u charchagan shekilli, ch u q u r-c h u q u r nafas 
olar edi.
Y ana u zo q vaqt ik kovlaridan sado ch iqm ad i. 
A lim ardon qayrilib qaram asa ham , Zufar Xodiyevich 
m ushtugiga sigaret q o ‘ndirganini, gugurt chizganini bilib 
yotdi.
75
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— T o ‘y yaxshi o ‘tgandir?..
“ Bari bir gap o c h d i-y a ” , deb o ‘yladi AJim ardon vuju- 
di qaqshab. Hozirgi quvonchidan nishon ham qolm adi. 
B oshini k o ‘tarib burilib qaradi. Z u fa r X odiyevich 
y o m g ‘irp o ‘shiga tirsagini q o ‘yib yonbo sh lab yo tar, 
sigaretning tutuniga o ‘ychan tikilib qolgan edi.
A lim ardon o ‘zi o ‘ylab q o ‘ygan bahona foydasiz ekan- 
ligini birdan tushundi-yu, rostini aytdi:
— Qalin o ‘rto g‘im edi, hech q o ‘ym adi. — U bir nafas 
jim q o ld i-d a , aybdor ohan gd a q o ‘shib q o ‘ydi: — 
Bilam an, Z ufar aka, o dam lar konsertga m eni deb 
kirishadi. K echa kelm aganim yom on b o ‘ldi.
— Shunaqam i?.. — Z ufar Xodiyevich ham on sigaret- 
dan k o‘z uzm ay, negadir kuldi. A m m o A lim ardon bu 
kulgida har galgidek jahl ham , zaharxanda ohang ham
yo‘qligini sezdi. — Y o ‘q, A lim ardon, o dam lar konsertga 
sizning ashulalaringizni eshitish uchun gin a kelm aydi. — 
U A lim ardonning ko‘zlariga  ychan tikilib, yana qay- 
tardi: — Faqat sizni deb kelm aydi...
A lim ardon keyingi paytlarda odam lar o ‘zini ilgarigi- 
day olqishlam ayotganini esladi-yu, qaysarlik bilan qoshi- 
ni chim irdi.
— Bo‘lsa bordir, konsert m ensiz ham o ‘tdim i axir?!
Z ufar Xodiyevich uning kinoyasini payqam agandek
xotiijam o ‘tirar, uning ko ‘zlarida A lim ardon hali hech 
k o ‘rm agan bir tuyg‘u — achinish to ‘la tuyg‘u bor edi.
— T eatrda o ‘ttiz yildan beri ishlaym an, — dedi u 
ham on o ‘sha sokinlik bilan. — Iste’dodini qurbon qilgan 
ko‘p artistlam i ko‘rdim . Siz ham shunday boMmang, 
deym an-da...
A lim ardon hali hech kim dan eshitm agan, am m o 
yuragining bir burchi bilan sezib yurgan haqiqatni birdan 
his qildi-yu, shiddat bilan qaddini rostlab o ‘tirib oldi. 
Zufar Xodiyevich sigaret qoldig‘ini uloqtirib tashladi. 
M ushtugini shim ining c h o ‘ntagiga solib, A lim ardonga 
qarab q o ‘ydi.
— 0 ‘zingiz ayting, bir yildan buyon loaqal bitta yangi 
qo‘shiq aytdingizm i? T om oshalaringizda o dam lar nim a 
u c h u n
kun 
sayin 
kam ayib 
b o ray o tg a n in i 
o ‘ylab 
ko‘rdingizmi?
Y o‘q, A lim ardon bularni o ‘ylam agan edi. A m m o 
g‘ira-shira tushunardi. Shunday paytlarda har doim