Oʻtkinchi jarayonlar, oʻta kuvhlanish va izolyatsiya fanidan laboratoriya mashgʼulotlari mavjud fanlarning virtual laboratoriya yaratilishi uchun maʼlumot

Yerga tutashuvni neytrallagichlar ta’siri

Tajribadan koʻzlangan maqsad:

• 
  elektr uzatish liniyasining belgilangan uzunligi uchun yerga tutashuvni neytrallagich induktivligini aniqlash;
  
• 
  shikastlanish holatida elektr uzatish liniyalari tavsiflarini tadqiq qilish va tok miqdorlarini izolyatsiyalangan neytral ulangan holda yerga tutashuv vaqtida aniqlangan miqdorlar bilan solishtirish;
  
• 
  yerga tutashuv koeffisiyentini aniqlash.
  

Nazariy qism

Oldingi boʻlimda koʻrsatilganidek, yerga tutashuv toki kengaytirilgan energiya tizimlarida xavfli yuqori miqdorlarni qabul qilishi mumkin boʻlgan deyarli sof sigʻimli tokka ega boʻladi. Agar shikastlanish zanjiriga muayyan miqdorli ta’minot drosseli ulansa, yerga tutashuv toki neytrallanadi yoki soʻnadi, ya’ni deyarli yoʻqoladi. Induktivlik katushkasi yerga tutashuvni neytrallagich yoki Petersen soʻndirish katushkasi deb ataladi (uning ixtirochisi sharafiga).

3.1-rasm: Yerga tutashuvni neytrallagichli tarmoqda yerga tutashuv.

Yerga ulanish sigʻimlari quvvat oʻzgargan holatda oʻzgarishi tufayli tizimlar (liniyalar ulanishi va uzib qoʻyilishi), Petersen induktivlik katushkasi ham oʻzgaruvchan boʻlishi kerak. Shu tufayli energiya tizimining tanlangan joylarida transformatorlar neytral nuqtasi birikmalari yerga ulanish liniyasiga ulanadigan plunjerli katushkalar yoki shoxobchalar katushkalaridan foydalaniladi.

Neytrallash uchun kerakli induktivlikning matematik aniqlanishini faqat simmetrik tarkibiy qismlar usulidan foydalanilgan holda qayta amalga oshirish mumkin.

Yerga tutashuvni neytrallagichning reaktiv qarshiligi uchun quyidagi shart qoʻllaniladi:

Qisqa tutashuv toki liniya qarshiliklari doimiy mavjudligi tufayli faol tarkibiy qismga ham egaligi sababli toʻliq Kompensatsiya qilish mumkin emas. Faol tarkibiy qism qisqa tutashuv tokining taxminan 10% ni tashkil etadi va yerga ulanishning muvozanatlanmagan qoldiq toki sifatida tavsiflanadi.

Agar elektr yoyi havoda tortilgan elektr ta’minot tizimidagi shikastlanish joyida boʻlsa, u yetarlicha kichik qoldiq toki mavjud boʻlgan holatda avtomatik ravishda soʻnadi va qisman daxl qilingan tarmoqni uzib qoʻyish talab qilinmaydi. Havo elektr uzatish liniyalarida hamda birlashtirilgan havo elektr uzatish liniyalari va kabel tarmoqlarida yerga tutashuvni neytrallagichlarning texnik va iqtisodiy jihatdan katta ahamiyati shundan iborat. Sof kabel tarmoqlarida nosozlik holatida elektr yoyini soʻndirish imkoniyati yoʻq; faqat shikastlanish tokini cheklash mumkin. Shu bilan birga tizimda nosozlikning tarqalish xavfi kamayadi.

Kuchlanishning muayyan amplitudasida muvozanatlanmagan qoldiq toki har qanday holatda shunchalik ulkanki, endilikda elektr yoyini soʻndirish imkoniyati boʻlmaydi. Tegishli ravishda, Germaniyada Petersen katushkasidan faqat oʻrta va yuqori kuchlanishli (20 kV dan 110 kV gacha) energiya tizimlarida foydalaniladi.

Ushbu yerga ulanish usulida bir yoki bir necha neytral nuqtalar yoxud bevosita, yoxud kichik nominal rezistori orqali yerga ulanadi. Ushbu turdagi yerga ulanish yuqori darajada (110 kV) kuchlanishli kabel tarmoqlarida, shuningdek kabel va havoda tortilgan oʻta yuqori darajada (220 va 380 kV) kuchlanishli tarmoqlarda qoʻllaniladi. Germaniyada koʻproq neytral nuqtaning bevosita yerga ulanishidan foydalaniladi.

Bu yerda asosiy afzallik yerga tutashuvning kichik koeffisiyenti bilan bogʻliq, ya’ni yerga tutashuv holatida daxl qilinmagan fazalar kuchlanishining biroz oshishi mavjud. Bu liniyani izolyatsiyalash va ulangan transformatorlarni izolyatsiyalash qiymati boʻyicha ustunlik yaratadi. Biroq bir liniyali qisqa tutashuvda tok juda katta boʻlib, uch fazali qisqa tutashuv toki miqdoriga yetishi mumkin. Ushbu paytni izohlash maqsadida mazkur shikastlanish toki, yerga ulanish usullari uchun shikastlanish toklaridan farqli ravishda, yerga qisqa tutashuv toki sifatida tavsiflanadi. Ushbu turdagi nosozliklar tarmoq himoya qurilmalari yordamida imkon darajada tezroq bartaraf etilishi kerak.

Nihoyat, quyidagi rasmda yerga ulanish standart usullarining afzalliklari va kamchiliklari taqqoslanishi koʻrsatilgan.