O’tibdo’ Sana 09 «Ona tili» 7-sinflar uchun 6-Sinfda o'tilganlarni takrorlash

Ismlarning ko’plik, kichraytirish-erkalash, qiyoslash ma’ nolarini bildiruvchi qo’shimchalarga ega bo’lgan shakli lug’aviy shakl sanaladi.
Egalik, kelishik, -man,-san,-dir qo’shimchalariga ega bo’lgan shakli esa munosabat shakllari hisoblanadi.
Ism asoslariga qo’shilib, ularni boshqa so’zlarga bog’lab kelish va gap bo’laklarini shakllantirishga xizmat qilganligi uchun egalik, kelishik, -man, -san, -dir qo’shimchalari munosabat shakllari deyiladi.
Demak, ismlarning munosabat shakllariga quyidagilar kiradi: 1) egalik shakllari; 2) kelishik shakllari; 3) ismlarni kesim sifatida shakllantiruvchi va ega bilan munosabatini ifodalovchi -man, -san, -dir qo’shimchalari, bo’lmoq, sanalmoq, hisoblanmoq so’zlari. Uchinchi turdagi qo’shimchalar bog’lamalar deb ham yuritiladi.


97-mashq. Ko’chiring. Munosabat shakllarini yasovchi qo’shimchalarning tagiga chizing. Ularni izohlang.
1. Jon do’sting jonidan kechsa ham, Mol do’sting molidan kechmas. (Maqol) 2. Qurbon cholning gapini eshitib hayron qoldi. (Sh. Xolmirzayev) 3. Ra’noning yerga qaragan ko’zi sekingina Anvarga ko’tarilib, yana yerga og’di. (A. Qodiriy) 4. Hammaning ko’zi domlada ekan, Zebi chimmatini yuzidan oldi. (Cho’lpon) 5. Humoyun hamma dardini aytib ko’nglini bo’shatsin uchun Xonzoda begim uning so’zini bo’lmay toqat bilan jim tingladi. (P. Qodirov) 6. Chol podshoning oldiga borib, savoliga javob beribdi. (Ertakdan)


99-mashq. Nuqtalar o’rniga mos munosabat shaklini yasovchi qo’shimchalami qo’yib ko’chiring.
1. Ra’no... koptok... . 2. Men o’quvchi..., sen sportchi.... 3. Jahl — dushman..., aql — do’st... . (Maqol) 4. Yolg’on aytgan kishi..., xatar... borishi... .(Maqol)


IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.
V. Uyga vazifa.