O’tgan va qaytgan oq yorug’likda nyuton xalqalari



Download 0,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/25
Sana31.12.2021
Hajmi0,72 Mb.
#231184
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   25
Bog'liq
fizika mexanika bolimidan laborotoriya ishlarini bazharish bojicha uslubij korsatma

Nazariy malumotlar 

 

Qoida:  Prizma  qurilmasi  oq  yorug’likni  asosiy  ranglarga  ajratish  uchun 



qo’llaniladi; pirovardida yorug’lik ikkinchi bor ajralmaydi, ammo u yana qayta oq 

yorug’likga o’tishi uchun birikishi mumkin. 

1666  yilda  Isaak  Nyuton  23  yoshida  prizmalar  bilan  qilgan  tajribalari,  

optikaning  salmoqli  tarraqiyotiga  olib  keldi, chunki u aksariyat yaxshi o’ylangan 

tajribalari  yordamida  shisha    prizmada    yorug’lik    singanda    yuzaga    keladigan 

yorug’likning  dispersiyasini   tajriba  yo’li  bilan  tushuntirib berdi. Nyuton o’z 

tajribalarida  quyoshni  yorug’lik  manbasi  sifatida    olganini    va    proyeksion  

obyektiv  bilan  umuman ishlamaganini  e’tiborga  olish  kerak.  DC  535.853.2  da 

bayon  qilingan  tajribalarda  yorug’lik  manbasi  sifatida cho’g’lanma  lampadan  

foydalanilgan.    Cho’g’lanma  lampaning    ekranga    proyeksiyalangan  

dispersiyalangan  “oq”    yorug’ligining    spektri    kamalakda    yuzaga    keladigan 

ma’lum  ranglar  ketma-ketligidan  iborat.  Bundan  tashqari,  turli    rangli    yorug’lik  

filtrlaridan    foydalanilganda,    alohida  ranglarning    og’ishini    namoyon    qilish  

mumkin.  Hatto filtrlardan foydalanganigizda ham, har bir rang spektrdagi o’rniga 

mos  tarzda  og’adi:  spektrning  turli  sohalari  uchun  prizmaning    sindirish  

ko’rsatgichi  farq  qiladi.  Nyuton spektrdagi alohida sohalar mustaqil tarzda yana 

ranglarga ajralmasligini  ko’rsatdi.  Uning  qurilmasida  tirqish  spektr ko’rinadigan  

ekranga    yo’nalgan.    Tirqishdan    o’tgan  yorug’lik  monoxromatik  va  u  boshqa 

ekranga  tushishdan oldin    minimal    og’ishli    ikkinchi    prizmadan    o’tadi.   Ushbu 

ekranda    garchi    tasvir    bir    oz    kengaysa    ham,    faqat  tirqishdan    o’tgan    rang  

kuzatiladi.  Ammo,  boshqa  ranglar ko’rinmaydi. 

 



Nyuton  xuddi  shunday  natijani  kesishgan  prizmalar  bilan olgan.  Mazkur  

tajriba    uchun    ikkinchi    prizma    gorizontal  joylashtirilgan    sindiruvchi    qirrasi  

bilan  birinchisining  ortiga o’rnatilgan.  Bunda  yorug’lik  dastasi  ikkala  prizma  

bilan shunday   og’adiki,  og’gan  spektr  ekranga  tushadi. Yorug’likning rangli 

spektral  sohalari  ikkinchi  prizmada  ham  xuddi  birinchi  prizmadagidek  og’adi. 

Rangli    spektral    sohalarning    rekombinasiyasi    oq    rangning  shakllanishiga    olib  

kelishi    nazorat    tajribalarining    asosini  ifodalaydi.Spektral    ranglar    prizma  

vositasida  oq  rangdan  hosil qilinganidek,  spektrning  hamma  sohasini  ustma-

ust  tushushidan    oq    yorug’lik    olinishi    mumkin.    Bu    maqsadda  linza  

dispersiyalangan    yorug’lik    yo’liga    joylashtiriladi,    linza  prizma    sirtdidan  

nurlarni  ekranga  yig’adi.  Ekrandagi  tasvir oq va shu linza tenglamasi uchun mos 

kattalashgan bo’ladi.Spektr  linza  ortidagi  fokal  tekislikda  yaxshi  fokuslanadi. 

Prizma  sirtidan  akslanish,  bunga  qaramasdan,  rangsiz  va faqat  shu  spektrning  

11  ta  rangi  ekranda  tasvirga rekombinasiyalanganda oq bo’ladi. Agar  mazkur  

spektrning  bir  yoki  boshqa  qismi  juda  kichik linza  yoki  ekran  bilan  to’sib  

qo’yilsa,   unda  tasvir  to’liq  oq rang  bo’lmaydi,  ammo,  tusga  kirgan  bo’ladi  (  

qo’shimcha ranglar haqida DC 535.621.1 ;a ga qarang). 


Download 0,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish