Ot so`zlarning aloqa-munosabat kategoriyalari

KELISHIK SHAKLLARINING GRAMMATIK MA’NOLARI HAMDA VAZIFALARI

1. Bosh kelishik ma’nosi: “boshlang`ich”, “boshlanish” deganidir.

Bosh kelishikdagi ot so`zlarning gapdagi vazifalari:

1) ega:

2) kesim:

3) Sifatlovchi aniqlovchi:

4) izohlovchi:

5) gap:

6) undalma:

KELISHIK SHAKLLARINING GRAMMATIK MA’NOLARI HAMDA VAZIFALARI (davomi)

2. Qaratqich kelishigi shakli qarashlilik ma’nosini ifodalaydi: kitobning varag`i. Bu shakl belgisiz, ya’ni qo`shimcha tushirilgan holda ham kelishi mumkin: daraxt bargi.

Qaratqich kelishigi shaklidagi so`zlar gapda qaratqich aniqlovchi vazifasini bajaradi:

3. Tushum kelishigi shakli harakatning obyektga tushish ma’nosini ifodalaydi: kitobni o`qimoq. Bu shakl ham belgisiz, ya’ni qo`shimcha tushirilgan holda ham kelishi mumkin: xat yozmoq.

Tushum kelishigi shaklidagi so`zlar vositasiz to`ldiruvchi vazifasini bajaradi:

KELISHIK SHAKLLARINING GRAMMATIK MA’NOLARI HAMDA VAZIFALARI (davomi)

4. Jo`nalish kelishigi shakli yo`nalish manosini ifoalaydi: ishga bormoq.

Bu shakl ham belgisiz, ya’ni qo`shimcha tushirilgan holda ham kelishi mumkin: Dadam bozor(ga) ketdi.

Bu shakldagi ot so`zlar quyidagi vazifalarda keladi:

1. Vositali to`ldiruvchi:

2. Hol:

• o`rin holi:

2) payt holi:

3. Kesim:

KELISHIK SHAKLLARINING GRAMMATIK MA’NOLARI HAMDA VAZIFALARI (davomi)

5. O`rin-payt kelishigi shakli ikki xil ma’no ifodalaydi: 1) o`rin: majlisda qatnashmoq; 2) payt: qishda boshlanadi.

Bu kelishikdagi ot so`zlar quyidagi vazifalarni bajaradi:

• Vositali to`ldiruvchi:

2, Hol:

• o`rin holi:

2) payt holi:

3) ravish holi:

3. Kesim:

KELISHIK SHAKLLARINING GRAMMATIK MA’NOLARI HAMDA VAZIFALARI (davomi)