Основные принципы теории Альфреда Маршалла

Qiymat (qiymat va narxning shakllanishi nazariyasi. Iqtisodiy fikrlar tarixida eng qiyin va murakkab muammolardan biri — qiymat muammosi hisoblanadi. A.Marshallning asari vujudga kelgunga qadar tovar qiymati muammosiga bo`Igan ikki xil yondashuv mavjud bo'lgan: qiymat yo ishlab chiqarish xarajatlari bilan, yoki tovarning foydaliligi va noyobligi bilan aniqlangan. Birinchi yondashuvga muvofiq boylikning o`sishi yo resurslar (mehnat, kapital va yer)ning unumdorligi natijasi yoki ishlab chiqarish omillari egalarining kelgusida daromadlarni ko’paytirish maqsadida bugungi ne"matlardan voz kechishi oqibatidir. Ikkinchi yondashuvga (me'yorli foydalilik nazariyasi) ko`ra qiymatning asosida bozor qatnashchilari tomonidan buyumning foydaliligiga berilgan subyektiv baho yotadi. Bu borada turli yondashuv vakillari ortasidagi bahslar ko` pincha abstrakt, behuda, samarasiz bo'lgan. Kopchilik mutaxassisiaming fikriga ko`ra A.Marshall bu bahsiarga nuqta qoydi va zamonaviy mikroiqtisodiy tahlil asosini yaratdi (iqtisodiy fikrlar tarixi bo`yicha ba'zi kitoblarda esa, hatto fandagi <> to`g`risida ham gap yuritiladi). Uning xizmati shundan iboratki, u qiymatning birinchi (asosiy) sababini qidirishni tahlil qilishdan talab va taklifning shakilanish va o`zaro ta'sir ko`rsatish qonuniyatlarini o'rganishni tahlil qilishga o`tishning zarurligini asoslab berdi. Boshqacha so`z bilan aytganda, A.Marshall qiymat nazariyasini baho nazariyasi (yoki bozor muvozanati nazariyasi)ga turlantirdi. A.Marshall marjinalistlar yutug’iga yuqori baho bergan holda ularning klassik maktabni va D.Rikardoning xarajatlar nazariyasini bir tomonlama tanqid qilganini ko`rsatib ottdi. Marjinalistlar qiymatni ishlab chiqarish xarajatlari bilan bog`lab tushuntirishni rad etgach, tovar qiymatining (qimmat) asosini uning foydaliligi tashkil etadi, deb mazkur muammoga bir tomonlama yondashdiiar (ular qimmatni faqat me'yorli foydalilik bilan tushuntirdilar). A.Marshall me'yorli foydalilik nazariyasini talab va taklif nazariyasi bilan va ishlab chiqarish xarajatlari nazariyasi bilan birlashtirdi. A.Marshallning tasdiqiashicha ishlab chiqarish xarajatlari tamoyillari va me'yorli foydalilik — talab va taklif qonunnining tarkibiy qismlaridir.