O'smirlik Davrida Psixik Rivojlanishning O`Ziga Xos Xususiyatlar

JOURNAL OF ADVANCED
RESEARCH AND STABILITY (JARS) 
Volume: 01 Issue: 06 | 2021 
ISSN: 2181-2608
351 
«Xayotingdagieng qimmatli kechinmangni ayt, men sening kimligingni aytaman» degan ma'no berib, 
uni izoxlashga xarakat qiladi. CHunki o'smir xayotining mazmunini tashkil etuvchi kechinmalar 
ta'sirida uning shaxsi shakllanadi. qimmatga ega kechinmalar esa uning shaxsini tiplarga ajratishga 
yordam beradi. SHu tariqa V.SHtern oltita tipni ajratadi: 
a) nazariy tip-shaxsning barcha intilishlari borliqni anglashga qaratiladi; 
b) estetik tip-bunday shaxs uchun obyektiv borliqni anglash yot bo'lib, u individual tanlanganlikka ega; 
v) iqtisodchi tip-bunday shaxsning sa'y-xarakatlaridagi shoiri ko'proq foyda (natija)ga qaratilgan 
bo'ladi; 
g) ijtimoiy tip-xayotining mazmunini muxabbat, muomila va o'zgalar uchun yashash tashkil etadi; 
d) siyosiy tip-bundaylar uchun mansabga intilish, ta'sir o'tkazish va buyruq berish xosdir;
e) diniy tip-xar qanday voqeani ham xayotning va dunyoning moxiyati bilan xaspo'shlashga urinadi. 
V.SHternning fikricha, o'tish davri nafaqat ideal va intilishlar, xislar hamda fikrlarning yo'nalganligi, 
balki xarakatlarning o'ziga xos siymosi (obrazi) hamdir. U buni bolalikning o'yinlari bilan kattalikning 
mas'uliyatli faoliyati oralig'idagi holat deb atab, unga «jiddiy o'yinlar» deb nom beradi. Jiddiy o'yinlar 
o'smirning maqsad 
qo'yishiga, turli qiziqishlarga o'z munosabatini bildirishi va qiyosiy taxlil qilishidagi ikkilanishlarini 
bartaraf etishida hamda uni irodasining mustaxkamlanishiga imkon berishini ta'kidlaydi. SHunday 
qilib, o'smirlik yoshining klassik tadqiqot davri XX asrning boshlarida bolalar psixologiyasining 
mustaqil fan sifatida rivojlanish bosqichiga to'g'ri kelab, eng qiyin psixologik yosh deb tan olindi va 
o'smir shaxsi rivojlanishidagi xar qanday o'zgarishlar tadqiqotchilar tomonidan jinsiy yetilish jarayoni 
bilan bog'lab tushuntiriladi. 
O'smirlik davrining psixologik xususiyatlari haqida fikr yuritadigan bo'lsak.,o'smirlik yoshi 10–11yosh, 
14–15 yoshni tashkil etadi. Ko'pchilik o'quvchilarda o'smirlik yoshidagi o'tish asosan maktab davrining 
murakkab bo'lgan 5 – sinfiga to'gri keladi. Endi u bola emas lekin xali katta ham emas. Ushbu 
formulaning o'zi bu davrning qanchalik murakkab ekanligini anglatadi.Bu yoshda o'smir rivojida 
keskin o'zgarishlar ro'y bera boshlaydi. Bu o'zgarishlar yuqorida aytganimizdek, fiziologik hamda 
psixologik o'zgarishlardir. Fiziologik o'zgarish jinsiy yetilishning boshlanishi va u bilan bogliq ravishda 
barcha a'zolarning mukammal rivojlanishi va o'sishi xujayra va organizm tuzilmalarining qaytadan 
shakillana boshlashidir. Organizmdagi o'zgarishlar bevosita o'smir endokrin sistemasining o'zgarishlari 
bilan boglikdir. Bu davrda ichki sekresiya bezlaridan biri “gipofiz” bezining funksiyasi faollashadi. 
Uning faoliyati organism to'qimalarining o'sishi va muxim ichki sekresiya bezlarining ya'ni 
kolkonsimon bez, buyrak usti, oshkozon osti, jinsiy bezlar ishini kuchaytiradi. Natijada bola bo'yining 
o'sishi tezlashadi, jinsiy balogatga yetish jarayoni amalga osha boradi (ikkilamchi jinsiy belgilarning 
paydo bo'lishi). 
O'smirlik yoshiga xos bo'lgan psixologik xususiyatlarni o'rgana turib, o'smirlar shaxsining shakillanib, 
rivojlanib kamolga yetish yo'llarini va unga ta'sir etadigan biologik va ijtimoiy omillarni bevosita 

---