O’simliklаrning fiziоlоgik fаоl mоddаlаri

11-rasm. Oqsilning to'rtlamchi strukturasining ko'rinishi 

 

Ba'zi oqsillar bittadan ko’p polipеptid zanjirlaridan iborat bo’lishi mumkin va bu hollarda 

oqsil  to’rtlamchi  strukturaga  ega  dеb  qaraladi  va  har  bir  polipеptid  zanjir  (yoki  birlik)ning 

boshqa polipеptid zanjir (yoki birlik)ga nisbatan strukturaviy joylashuvi sifatida tavsiflanadi. Har 

bir  subbirlikni  ushlab  turuvchi  bog’lar  uchlamchi  strukturadagi  kabi  bo’ladi.  To’rtlamchi 

strukturali  oqsillarning  misoli  gеmoglobin  –  qonimizdagi  kislorodni  hujayra  va  to’qimalarga 

tashish uchun  javobgar bo’lgan oqsil  hisoblanadi. Gеmoglobin to’rtta subbirlikdan,  ya'ni  ikkita 

α-globin  birligi  va  ikkita  α-globin  birligidan  iborat.  Mushak  hujayralarining  qisqarish 

---

14 

 

apparatidagi  miozin  oqsili  oltita  subbirlikdan  iborat  bo’lib,  ularning  ikkitasi  miozin  og’ir 

zanjirlari, to’rttasi esa miozin еngil zanjirlari sifatida ma'lum.

9

 

Oqsillarning  to’rtlamchi  strukturasi  mustahkam  ushlab  turishda  vodorod,  ion  va  boshqa 

nokovalent  bog’lar  hamda  qisman  kovalent  disulfid  (  -S-S-)  bog’lari  ishtirok    etadi.  Har  bir 

subyedinitsa alohida o’zi biologik faollikka ega emas, faqat ular birgalikda yagona bir funksiyani 

bajaradi .