O’simliklarning ekologiyasi va geografiyasi Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

III. Xulosa
Tirik organizmlarning atrof-muhitga munosabati qadim zamonlarda ham ma’lum bo‘lgan. Chunonchi, o‘simliklarning yashash sharoitiga munosabati haqidagi ma’lumotlarni eramizgacha bo‘lgan 372-278-yillarda Teofrast va yangi eraning 23-79-yillarida Katta Pliniy keltirib o‘tgan edi. Teofrast Aleksandr Make­donskiy bilan birgalikdi yurishlarida yiqqan materiallarini ishlab chiqib, Osiyo, Afrika va Yevropa o‘simliklarini o‘zaro taqqosladi, keyin o‘simliklarning shakli va o‘sishi iqlim, tuproq sharoitiga hamda o‘stirish usullariga bog‘liqligini qayd qilib o‘tdi. O‘simliklarning ekologik klassifikatsiyasini taklif etdi. U keyinchalik, XIII asrda Albert Velikiy ekolo­gik masalalarga to‘xtalib, o‘simliklar qishki tinim davrining sabablari, ular oziqlanish, tuproq sharoiti­ga, quyosh issiqligiga bog‘liq xolda o‘sishi va ko‘payishi to‘g‘risidagi fikrlarini bayon qildi.
O'simliklar geografiyasi yoki fitogeografiya o'simliklarning er yuzida tarkalishi va taksimlanishi konuniyatlarini va ularning sabablarini o'rgatadi. Bu ancha murakkab vazifa bo'lib, o'simlilarni er yuzida tarkalish konuniyatlarini tarixiy tarakkiyot davrlari, asosida tushuntirib berishni takazo kiladi. Shunnig uchun o'simliklar geografiyasi fani o'z oldiga ko'ygan vazifani bajarishda tarixiy geologiya, o'simliklar morfologiyasi, zoogeografiya va shu kabi fanlarning ilmiy ma'lumotlaridan foydalanadi.

O`simliklarning Еr yuzasida tarqalishiga ta'sir etuvchi faktorlar (omillar) Еrda hayot bundan 1 milliard 700 million yil ilgari paydo bo`lgap dеb taxmip qilinadi. Shu davr ichida dastlabki hujayrgacha bo`lgan nihoyatda sodda organizmlar - bir hujayrali gеtеrotrof va avtotrof organizmlar, taraqqiyotning so`nggi va eng yuksak bosqichida turgan gulli o`simliklar tashi muHitning ta'siri hamda aksincha shu organizmlarnipg tashqi muhitga ko`rsatadigap . ta'siri asosida rivojlanib kеlgan. Ya'ni tashqi muhitning o`zgarishiga moslasha olgan o`simlik indiviryari saqlanib qolgan pa o`sib rnvglglanib tarqala borgan.

O’simliklarni tashqi muhitning biror faktoriga nisbatan ekologik guruhlar ajratiladi. O’simliklarning tuzilishiga tuproqning va , havo namligining hamda yorug’lik kabi muhim faktorlar ta’sir etadi. Bu faktorlarga o’simliklar turlicha moslashadi, shuning uchun kserofitlar yoki ssiofitlar (soya sevar o’simliklar) tashqi – gabitusi va ichki tuzilishlari bilan farq qiladilar. Ular turli hayotiy shakllarga ega.
O’simliklarning hayotiy shakli yoki biomorfi (yunon. bios - hayot, morfo - shakl) deganda o’simliklarning ontogenez davrida aniq ekologik sharoitga moslashib shakllangan o’ziga xos tashqi qiyofasi tushuniladi. Gabitus birinchi nabdatda o’simliklarni er ustki va er ostki kabi vegetativ organlarning o’ziga xos o’sish xususiyatlariga bog’liq.