O’simliklar fiziologiyasi

Fitoimmunitet.
Bu o‘simliklarni turli xil kasalliklarga chidamliligidir. O‘simliklarda ikki xil 
immunitet kuzatiladi. 
1. Mutlaq chidamlilik. Bu holatga misol qilib bug‘doyda yuzaga keladigan sulining qora kuya 
changiga nisbatan chidamlilikni ko‘rsatish mumkin. 
2. Nisbiy chidamlilik. Bu tashqi muhit sharoitiga qarab o‘simliklarning nisbatan zararlanishi. 
Fiziologik chidamlilik.
O‘simliklarda chidamlilikni taminlovchi fiziologik ko‘rsatgichlarga, 
og‘izcha harakati, hujayra shirasining rN, fermentlar faolligi, ekzoosmos va boshqalar kiradi. Fiziologik 
chidamlilik, shuningdek, kislotalik va shiraning osmotik bosimi bilan ham belgilanadi. 

---

O’simliklar fiziologiyasi
163 
Kimyoviy chidamlilik
.
To‘qimalarda o‘simliklarga xos kimyoviy moddalar-alkaloid, glikozid, 
fenolli birikmalar hosil bo‘ladi va aynan ular o‘simliklarni kasallikka chidamliligini oshiradi. Kimyoviy 
chidamlilik-to‘qimalarda har xil moddalarni to‘planishi bilan ham xarakterlanadi. 
Anatomo-morfologik chidamlilik
- to‘qimalar strukturasini zichligi ortadi yani hujayra
qobig‘iningni qalinligi ortib hujayra oralig‘ini kichiklashadi. 
Kasalliklarga qarshi kurashda maxsus kimyoviy preparatlar-fungitsidlar qo‘llaniladi. O‘simliklar 
o‘z ontogenezi davomida muhitning noqulay omillariga (stressorlarga) qarshi turish yani himoyalanish 
xususiyatlariga ega. Noqulay muhit omillaridan himoyalanish hujayra va organizm va populyatsiyalar 
darajasida ro‘y beradi. 
Hujayra darajasida: a) anatomik moslanishlarni (mexanik to‘qimalar, kutikulalarning mavjudligi 
va b) maxsus himoya organlari (so‘lish, tikanlar) fiziologik reaksiyalar (SAM-metabolizm, barg 
og‘izchalarining yopilishi tufayli ortiqcha suv yo‘qotishning oldini olish), g) himoya moddalarini ajratish 
(himoya oqsillari, prolin, fitonsidlar, fitoaleksinlar va boshq.). 
Organizm darajasida esa yuqoridagi himoya vositalariga yana: a) noqulay sharoitda faqatgina 
pishib yetilishi mumkin bo‘lgan mevalarni shakllantirish mexanizmlari; b) yo‘qotilgan organlarning 
regeneratsiyasi; v) gormonlar tizimi ishini qayta qurish va shu yo‘l bilan o‘simliklar o‘sishini to‘xtatib 
uning tinchlik davriga o‘tishini ta’minlash. 
Populyatsiyalar darajasida esa organizmlarning tabiiy tanlanishi natijasida muhitga ko‘proq 
moslashgan turlarning ko‘payishi. 
Stressorlarning (qo‘zg‘atuvchilarning) organizmlarga kuchli darajada ta’siriga nisbatan, agarda u 
qisqa vaqt davom etsa maxsus bo‘lmagan, uzoq davom etsa himoya vositalarining maxsus mexanizmlari 
vujudga keladi.