O’simlik to‘qimalari. To’qimalar Tuzilish va funksiyalari

Yon (lateral) meristema o’simlik organlarining yon tomonida joylashadi. Yon meristema organlarning eniga o’sishini ta’minlaydi. Kelib chiqishiga ko’ra yon meristemalar birlamchi va ikkilamchi bo’lishi mumkin. Birlamchi yon meristemaga – prokambiy va peritsikllar misol bo’ladi. Ildiz va poyadagi kambiy va fellogenlar ikkilamchi yon meristemalar hisoblanadi. Bu yon meristemalar keyinroq hosil bo’ladi.

Eng tipik holdagi ikkilamchi meristemalardan, masalan, fellogen, doimiy to’qima hujayralaridan ularning defferensiyalanishi - qaytadan meristemaga aylangan hujayralardan hosil bo’ladi. Ildizda esa odatda peritsikl hujayralari fellogenni keltirib chiqaradi. Ko’pincha (ko’pchilik bir pallalilar) da ikkilamchi meristemalar bo’lmaydi va shuning uchun butun o'simlik tanasi birlamchi meristemalar hosilalaridan tuzilgan bo’ladi. Ko’p yillik, ikki pallali o‘simliklar ildizi va poyasining ksilema (yog’ochli) hamda floema (lub) qismining o‘rtasida - ular yuzasiga parallel bo’lib joylashadi va u kambiy deyiladi. Kambiy prokambiy hujayralaridan kelib chiqadi.

Yosh to’qimalar apikal meristemalardan akropetal - pastdan yuqoriga yo'nalishda hosil bo’ladi. Bu hol, xususan, ildizda yaxshi kuzatiladi, novdalarda esa bu yo'nalish interkaliar meristemalar faoliyati tufayli ko’pincha buziladi.