120
r.f.n.a Yangi yil munosabati bilan tabriknoma
Diplomatik bayonnoma (protokol)
“Diplomatik bayonnoma”
– Davlatlararo hamkorlikda munosabatlarning
asosiy qoidalari, jumladan
suverenitetni hurmat qilish, tenglik, erkinlik, hududiy
barqarorlik, bir-birini ichki ishlariga aralashmaslik kabi talablarga rioya qilmasdan
turib to‘laqonli kelishuvni amalga oshirolmagan bo‘lar edilar.
Bunday talablarni bajarish uchun bu boradaga tajribadan tashqari ma’lum bir
dasturamal ham lozim. Bunday dasturamal diplomat (muzokara) bayonnomasi
deyiladi. Ushbu bayonnoma davlatning
vujudga kelishidan tortib, hozirgi davrgacha
bo‘lgan o‘zaro hamkorlik munosabatlarining qayta ishlangan, yillar davomida tahrir
va tajribadan o‘tgan, zamonaviy talablarni ham o‘z ichiga qamrab olgan qoidalar
majmuidir.
«
Diplomatik lug‘at» diplomat bayonnomasida to‘g‘risida
aniqroq tushuncha
bera oladi:
Diplomatik bayonnoma – xalqaro munosabatlarda rasmiy shaxslar, vakillar,
hukumatlar tomonidan amalga oshirilishi lozim bo‘lgan umumqabul qilingan an’ana,
tartib, rasm-rusmlar qoidasining majmuidir.
Muzokara bayonnomasining mohiyati o‘zaro munosabatlarida davlatlarning
kelishuvlarini axloqiy madaniyat doirasida kechishi – ya’ni davlatlarning
kelishuvlarini chiroyli tarzda – axloqiy me’yorlardan chiqmagan holda olib borishdan
iboratdir.
Aslida, bayonnoma hujjatlarni to‘g‘ri
shaklga solish, arxivlashtirish uchun
qo‘llangan. Davrlar oshib, u muzokara uchun qo‘llanilgan bu bayonnoma turi keng
doirada mazmunan shakllanib, tantana va muzokara etiketi sifatida ham qo‘llanila
boshlandi. Hozirgi davrga kelib muzokaralar bayonnomasi
zamonaviy talablarga
asosan, siyosiy hamda huquqiy o‘zgarishlar kiritgan holda ilmiy va texnikaviy
taraqqiyot ta’sirida boshqacha tusga ega bo‘lib bormoqda.
Ammo bu o‘zgarishlar asossiz xususiyatga ega bo‘lgan, biron bir davlat
miqyosidagi tamoyillar emas, balki tajribaviy asosga ega bo‘lib, jahon miqyosida
umumqabul qilingan qoidalardir.
Rasman esa muzokara bayonnomasi 1814 yillarda
Vena kongressi tomonidan
tasdiqlangan.
Muzokara bayonnomasi o‘zida etiket va tantanaviylikni mujassam etgan.
Muzokara bayonnomasining asosiy qismi bo‘lmish muzokara etiketi – davlat
vakillarining o‘zaro munosabatlarida namoyon bo‘luvchi go‘zal xulq va o‘zini
chiroyli tutishdir. Muzokara etiketining qoidalari muzokarachi vakilning tashqi
kiyinishidan tortib, to imo-ishora hatti-harakat odoblarigacha qamrab olgan.
121
Muzokara etiketida muomala, muorajaat muzokaraning har xil ko‘rinishlarida –
yozma, uchrashuv, qabul va tashrifga qarab tavsiflangan. Zero, davlat arbobi boshqa
davlat vakilidan bo‘lgan har qanday muzokara turlariga munosib javob berishi, ularni
ko‘rib chiqishi shart. Xat yoki taklifga javob bermaslikni o‘zi o‘ta odobsizlik
sanaladi. Bunda samimiylik va hozirjavoblik katta ahamiyat kasb etadi. Muloqotdagi
arzimas e’tiborsizlik ham sherikni garchi bunda davlatni aybi bo‘lmasa ham,
(vakilning xatosi bo‘lsa ham) qarorini o‘zgartirishi mumkin,
u yoki bu davlatga
nisbatan munosabatni salbiy tomonga o‘girishi, muzokarani chigallashtirishga olib
kelishi tabiiy.
Umuman olganda, muzokara etiketining bir qancha qat’iy qoidalari mavjud.
Ular quyidagicha:
Salomlashish va ko‘rishishda ismi bilan murojaat qilish. Bu nafaqat uni hurmat
qilishingizni, balki o‘zingizga nisbatan ham shunday hurmat bilan qarashingizni
anglatadi.
Nigoh muhim ahamiyatga egadir. Samimiyatni ko‘rsatish uchun suhbatdoshini
ko‘zlariga qarash lozim.
Salomlashuvda turish shart. O‘tirib ko‘rishilmaydi. Yosh va jinsning ahamiyati
yo‘q.
Tabassum va shirinsuxanlik har qanday vaziyatga ob’yektiv yondoshishga olib
keladi.
Ismingizni aytib ko‘rishing. Birinchi marta ko‘rib turgan bo‘lsangiz ismi-
sharifingizni aytib o‘zingizni bir yo‘la tanishtiring. Agar avval ham uchrashganizga
gumoningiz bo‘lsa, ismingizni aytganingiz ma’qul – bu sherigingizni noqulay
vaziyatga tushib qolishini oldini oladi.
Ko‘rishganda qo‘l berib ko‘rishish kerak. Bunda qo‘lni
haddan ziyod qisib
yuborish
yaramaydi.
Shasht
bilan uzatilgan qo‘l munosabatni yanada
mustahkamlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
