O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

Rus me’morchiligi.
Rus me'morchiligi 2 davrga bo'lib o'rganiladi, bular 
XIV asrdan XVII asrgacha va XVII asrdan XIX asrgacha bo'lgan arxitektura 
davrlardir.
 
X asrga kelib Sharqiy Yevropa hududida Rus davlati vujudga kelgan. Bu 
davrda suv yo'llari bo'ylarida juda ko'p shaharlar, mustahkamlangan istehkom va 
qal'alar quriladi. X asr oxiri XI asr boshlarida Kiyev Rus davlati rivojlanishining 
yuqori cho'qqilarida edi. 1036-1052-yillarda Rus shaharlarida juda ko'p 
ibodatxonalar quriladi. Bularga misol qilib, Kiyevdagi Sofiya soborini va boshqa 
bir qancha arxitektura yodgorliklarini keltirish mumkin. 
Markazlashgan Kiyev rus davlatidan keyin, feodal tarqoqlik yuzaga kelib, 
arxitekturaning 
 
rivojlanish markazlari alohida feodal knyazlik markazlariga 
ko'chadi, XII-XIII asrning boshlarida uchta mintaqada arxitekturaning rivojlanishi 
kuzatiladi. Bular shimoli-g'arbiy (Novgorod va Pskov), janubi - g'arbiy (Dneper 
bo'ylari, Ryazan v a Galitso - Volin yerlari) va shimoli - sharqiy (Vladimir- Suzdal 
Knyazligi). 
Rus davlatlariga Vizantiya imperiyasidan xristian dini bilan birga ularning 
qurilish usullari va konstruktiv sistemalari ham kirib keladi. Ibodatxonalarning 
konstruktiv tiplari xoch - gumbaz sistemasi asosida rivojlanadi. Devorlarni terishda 
g'isht, tabiiy tosh va ohakli qorishma ishlatiladi. Poydevorlar 90-120 sm 
chuqurlikda bo'lib, asosan qum-tosh va ohaktoshlardan bajariladi. 
Moskva davlati arxitekturasi (XIV-XVII asrlar). Bu davrlarga kelib, 
toshdan qurilgan binolar qatorida yog'och arxitekturasi ham rivojlanib, o'zining 
yuksalish cho'qqisiga chiqadi
.
Ko'rib chiqilayotgan zamon me'morchiligi asosan 
uch davrga bo'lingan. 
XVIII asrning boshlari va XIX asrda Rossiyada kechki feodalizm davrida 
kapitalistik shakllanishlar yuzaga keladi. Bu davrda ijtimoiy va g'ovaviy 
rivojlanish o'zining yangi shakllariga kira boshlaydi, cherkovning roli nihoyatda 

---

sustlashib, davlat idoralarining ta'siri kuchaya boradi. Fan, madaniyat, texnika, 
arxitektura va boshqa sohalar rivojlanib o'zining yangi bosqichiga chiqadi. Jamoat 
arxitekturasi rivojlanadi. 
Rossiya arxitekturasining bu davri ikkiga bo'linib o'rganiladi: birinchisi - XVIII 
asrning o'rtalari - rus barokkosining yuzaga kelishi va rivoilanishi; ikkinchisi - 
XVIII asrning oxirlari va XIX asrning boshlari - klassisizm arxitekturasining
rivojlanishi.
Asosiy qurilish materiallari bo‘lib yog'och va g'isht xizmat qilgan. 
Yog'ochdan samoviy konstruksiyalar ishlab chiqilgan. XIX asrning boshlarida 
metall konstruksiyalar ishlab chiqish yo'lga qo'yilgan
. 
Qo‘llaniladigan ta‘lim texnologiyalari: dialogik yondoshuv, muammoli 
ta‘lim, munozara, o‘z-o‘zini nazorat.