O’rta osiyo allomalarini ilm fanga qo’shgan hissasi

Burxoniddin Marganoniy. (1197 yilda vafot qilgan)

• To’liq ismi Burxoniddin Marginoniy Ibn Abu Bakr al-Farg’oniy al-Rishtoniy. Burxoniddin fiqx ilmiga (din, shariat haqidagi fan) oid bir nechta risolalarni «Bidoyatul mubtadiy» (ilmga-kirishuvchi dastlabki asos) «Al mazid» (ziyoda qilish) «Kitobul faroiz» (farzlar haqida kitob) va boshqa asarlarni yozib oldirgan. Burxoniddin Marginoniyning «Xidoya fi furu’ al-fukx» (Fikx sohalari bo’yicha qo’llanma) asari 56 kitobdan iborat bo’lib, bu asar shariat kodeksi deb ataladi

xulosa

• IX-XII asrlar uyg’onish davri bo’lib bu davrda ko’plab olimlar yetishib chiqdi.Ko’plab ixtirolar vujudga keldi. Bog’doddagi Mamun akademiyada Al-Farg’oniy Al-Xorazmiy va ko’plab olimlar ijod qilishdi.Bu yerda Astronomiya,Falsafa,Matematika va Tarjimonliklar oid kop’lab ishlar qilina boshlandi.Yunon,Fors,Xind tillardagi qadimgi asarlarini Arab tiliga tarjima qilindi.Mamun Akademiyasi olimlari Yevropaga borib fanlarga oid lotin tilidagi kitoblarni tarjima qilishgan. Fanda «Uyg‘onish davri» deb ataladigan davr G‘arbiy va Markaziy Yevropada joylashgan mamlakat-larda X1U-XU1 asrlardagi rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlarini ifodalash uchun ishlatilgan. Birinchi marotaba «uyg‘onish» atamasini XVI asr italyan rassomi va tarixchisi J. Vzzari o‘z asarlarida ishlatadi. «Uyg‘onish», «uyg‘onish davri» atamalari X1U-XU1 asr ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish mohiyatini ochib bermasdan, ko‘proq antik davr merosini, ya’ni antik madaniyatga o‘xshash madaniyat-ning qaytadan «tirilishi», «uyg‘onishi» ma’nosida ishlatila boshlandi. Keyinchalik fanda bu atama keng qo‘llanila boshlandi. Shu ma’noda ko‘pchilik tadqiqotchilar 1X-XI asrlar O‘rta Osiyo xalqlari tarixvda madaniyatning rivojlanishiga xos xususiyat-larni ham «uyg‘onish» davri deb atalishi yuqorida qayd qilinganidek, shartlidir deb hisoblaydilar.