O‘rta maxsus ta’lim vazirligi begzod Xodjayev, Abdushukur Choriyev, Zuxra Saliyeva

Test metodi.
Ushbu metod respondentlar tomonidan muayyan fan sohasi yoki 
faoliyat (shu jumladan, kasbiy faoliyat) bo‘yicha o‘zlashtirilgan nazariy bilim va 
amaliy ko‘nikma, malakalar darajasini aniqlashga xizmat qiladi. Test o‘z 
mohiyatiga ko‘ra quyidagi savollardan iborat:
2)
ochiq turdagi savollar (respondentlarning erkin, bafsil javob berishlari 
uchun imkon beruvchi savollar);
2) yopiq turdagi savollar (respondentlar «ha», «yo‘q», «qisman» yoki 
«ijobiy», «qoniharli», «salbiy» va hokazo tarzdagi javob variantlarini tanlash orqali 
savollarga javob beradilar). 
3) to‘g‘ri javob variantlari qayd etilgan savollar (respondentlar o‘z 
yondashuvlariga ko‘ra to‘g‘ri deb topgan javob variantini belgilaydilar). 
Test metodini qo‘llashda aniqlanishi zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma va 
malakalarni turkum asosida berilishiga e’tibor berish maqsadga muvofiq-dir. 
Ushbu metodning afzalligi respondentlar javoblarini aniq mezonlar bo‘yicha tahlil 
etish imkoniyati mavjudligi hamda vaqtning tejalishi bilan tavsiflanadi. Biroq, 
metod ayrim kamchi-likdan ham holi emas. Chunonchi, aksariyat holatlarda 
javoblar yozma ravishda olinadi, shuningdek, respon-dent taklif etilayotgan javob 
variantlardan birini tanlashi zarur. Shu bois respondent o‘z fikrini batafsil ifoda 
etish imkoniyaga ega emas.
Test metodi pedagogik tadqiqotda sotsiometrik va kvalametrik metodlar 
bilan bog‘liq biri ikkinchisini to‘ldiradi. Sotsiometriya (yunoncha ijtimoiy 
o‘lchov) ijtimoiy darajaning o‘lchovi, mezoni ma’nosida ishlatiladi. Pedagogik 
tadqiqotda o‘quvchi va o‘qituvchi oilada o‘zaro munosabatlarni barkamol shaxsni 
shakllantirishdagi imkoniyatlarini aniqlashda mavjud holatni, tajriba natijalarini 

---

139 
aniqlashda test metodidan foydalaniladi. Sotsiometriya pedagogik ilmiy tadqiqot 
metodida munosabatlarni baholash orqali pedagogik, psihologik qonuniyatlar yoki 
qonuniyatlarni buzilishi, ilg‘or tajribalar aniqlanadi. Sotsiometriyada anketa metodi 
va test metodidan foydalaniladi. Buni o‘ziga xosligi ijtimoiy munosabatlarning 
mohiyati, mazmuni, mezoni, ijtimoiy, iqtisodiy qonun, qoidalar bilan belgilanadi. 
Jamiyatni insonparvarlashtirish, demokratlashtirish va pedagogikalashtirish bir- 
biri bilan bog‘liqdir. Sotsiometriya pedagogik ilmiy tadqiqot metodi avvalo, 
ijtimoiy qonunlar va “inson, insoniylik, insoniyat” uchlik uyg‘unligi asosida 
tashkil etiladi. 
Test metodi kvalametrik pedagogik ilmiy tadqiqot metodi bilan bog‘liq. 
Ma’lumki, kasb tarbiyasi, kasbshunoslik, professiogramma pedagogikaning asosiy 
predmetidir.
Kvalametriya (kvala – “mutaxassislik” metriya – “o‘lchov”) kasbga layoqat, 
kasb fazilatlari, mahorat mezonini o‘lchash, baholashdir. Kasbshunoslik 
muammolarining tadqiqotda kvalametrik testlardan foydalaniladi Buning uchun 
tadqiqot muammosi bo‘yicha mezon aniqlanadi, tajriba natijalarini aniqlashda 
kvalametrik testlar qo‘llanilishi samaradorlik omilidir.
Ta’lim-tarbiya jarayonini testlashtirish, uzluksiz ta’lim, mutaxassislar 
tayyorlash, ularning kasbiy malakasini baholashda testlardan foydalanish keng 
ommalashgan. Pedagogik ilmiy tadqiqotda test metodini qo‘llash o‘ziga xos 
xususiyatga ega.