O‘rta maxsus, kasb–hunar ta’limi markazi «Ixtisoslashtirilgan (maxsus) va boshlang`ich ta`lim muassasalari tarbiyachisi» kasbi bo’yicha

9-mavzu Grammatika. Morfologiya.

So‘z turkumlari.

Grammatikaning ikki qismdan iboratligi: morfologiya va sintaksis ekanligi. So‘zlarni turkumlarga ajratish qoidalari.

So‘z turkumlari. Mustaqil so`z turkumlari ( ot, sifat, son, olmosh, fe’l, ravish). Yordamchi so`z turkumlari ( ko`makchi, bog`lovchi, yuklama).

So‘z turkumlarini o`rgatishning uslubiy asoslari. Ot so`z turkumi. Uning ma’nosi va grammatik belgilari.

Otlarning ma’no jihatdan turlari: atoqli ot, turdosh ot, aniq va mavhum otlar, yakka va jamlovchi otlar .

Otlarda son, ularning grammatik tomondan ifodalanishi. Otlarda egalik qo`shimchalari, egalik ma’nosini so`zga maxsus qo`shimcha qo`shish orqali ifodalash. Egalik qo`shimchalarining nutqdagi uch shaxsga, birlik va ko`plik sonlarga ko`ra bo`linishi, otlarning unli va undosh bilan tugashiga ko`ra ikki xil qo`llanishi. Egalik qo`shimchalarini qo‘llashga doir imlo qoidalari.

Otlarning kelishik qo‘shimchalari bilan turlanishi.

Kelishiklarning asosiy ma’nolari, kelishik nomlari, qo`shimchalari ( -ning, -ni, -ga, -da, -dan) va so‘roqlari. Kelishik qo`shimchalarining imlosi.

Otlarning yasalishi. Otlarning yozilishi.

Sifat. Uning ma`nosi va grammatik belgilari. Sifat darajalari: oddiy, qiyosiy, orttirma daraja. Sifatlarning otlashishi.

Sifatlarning tuzilishiga ko`ra turlari. Sifatlarning yasalishi. Sifatlarning yozilishi.

Son. Uning ma’nosi va grammatik belgilari. Sonning ma’no jihatdan turlari: miqdor son, tartib son.

Miqdor sonning turlari: sanoq son, dona son, chama son, jamlovchi son, taqsim son. Sonlarning otlashishi.

Sonning tuzilishi jihatidan turlari:sodda son, qo`shma son, juft son. Sonlarning yozilishi.

Fe’l so`z turkumi. Uning ma’nosi va grammatik belgilari.

O`timli va o`timsiz fe’llar. Fe’l nisbatlari.Bo`lishsiz va bo`lishli fe’llar. Bo`lishsiz shaklining yasalishi. Fe’llarning tuslanishi. Tuslovchi (shaxs-son) qo`shimchalarining uch guruhga bo`linishi.

Fe’l zamonlari: o`tgan, hozirgi, kelasi zamon fe’llari.

Fe’l mayllari. Fe’lning tuzilish jihatdan turlari.

Olmosh so`z turkumi. Olmoshlarning o`ziga xos xususiyatlari. Olmoshlarning ot, sifat, son o`rnida kelishi.

Olmoshlarning ma’no jihatdan turlari.

Olmoshlarning tuzilish jihatidan turlari: sodda va qo`shma olmoshlar.

Olmoshlarning yozilishi.