O’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

Quyosh chaqnashlari

Quyoshda kuzatiladigan eng kuchli jarayonlardan biri hromosfera chaqnashlaridir (64-rasm). Bir necha minut davom etgan chaqnashdan ajraladigvn energiya miqdori-soatiga 100 trilliondan ming kvadrillion kilovatt (10 - 10 kVt) gacha yetadi. Bu degan so’z, bitta kuchli Quyosh chaqnashi davomida ajralayotgan energiya, Yerdagi butun yoqilg’i zapaslarining yonishidan ajralgan energiyaga miqdoriga teng demaqdir. Hromosfera chaqnashlari Quyosh dog’lari bilan chambarchas bog’liq bo’lib, assosan Quyoshning dog’li sohalari yaqinida uchraydi. Bu jarayon paytida, vodorod yoki boshqa atomlarning ma’lum bir spektral chizig’i to’lqin uzunligida kuzatiladigan hromosferada, bu soha ravshanligi va maydonining keskin oshuvi kuzatiladi. Shuningdek, Quyoshning rentgen nurlanishi,

turli radiodiapozonda radiosignallarning keskin intensivlashuvi hamda
hamma diapozonda Quyoshning nurlanish hodisalari kuzatilishining sababi ham hromosfera chaqnashlaridandir. Ba’zan quvvatli hromosfera chaqnashlari, juda katta tezlikdan protonlar oqimini vujudga keltiradi. Bu protonlar energiyasi 10-100 megaeletronvolt (MeV) gacha yetib, kosmonavtlar hayoti uchun katta havf tug’diradi. Chunki bunday quvvatli protonlar kosmik kema devori bilan to’qnashganda, kema ichiga bemalol kira oladigan va tirik organizm uchun katta havf tug’diradigan hamma nurlarini vujudga keltiradi. Chaqnashdagi gaz harakatini spektral chiziqlar orqali o’rganish, korpuskulyar zarrachalarning Quyoshdan tashqariga otilish tezligi-sekundiga 500 dan 1000 kilometrgacha yetishini ma’lum qildi. Quyoshdan ko’tarilgan siyrak korpuskulyar zarrachalarning oqimi-Quyosh shamoli deb yuritiladi. Bunday «shamol» 1, 5-2 kunda Yer orbitasigacha yetib keladi. Yerga yetib Quyosh shamoli, turli geofizik hodisalarga sabab bo’ladi va sezilarli darajada biosferaga ham ta’sir qiladi. Bu to’g’rida keyinroq batafsilroq to’htaymiz.