O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi


Nutq jarayonida real talaffuz qilingan, qulog‘imiz bilan eshitgan eng kichik va boshqa mayda bo‘lakka bo‘linmaydigan nutq parchasi tovush sanaladi



Download 0,71 Mb.
bet38/134
Sana16.12.2022
Hajmi0,71 Mb.
#888922
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   134
Bog'liq
O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi O

Nutq jarayonida real talaffuz qilingan, qulog‘imiz bilan eshitgan eng kichik va boshqa mayda bo‘lakka bo‘linmaydigan nutq parchasi tovush sanaladi.
Bevosita kuzatishda bir nechta tovushlar orqali talaffuz qilinuv­chi so‘z va uning ma’noli birliklarini shakllantirish va farqlash vazi­fasini bajarishga xoslangan, ketma-ketlik jihatdan boshqa may­da bo‘­lakka bo‘linmaydigan eng kichik til birligi fonemadir.

Masalan, tosh-tom so‘zlarini sh va m farqlaydi. Demak, sh va m alohida-alohida fonemalardir. Yoki tosh-tesh zidligida o va e; tosh-qosh zidligida t va q ma’noni farqlash uchun xizmat qiladi, shuning uchun ular ham mustaqil fonemalar sanaladi.


Ko‘rinadiki, bir fonema bir necha tovushlar orqali ro‘yobga chiqadi. Fonemalarni sanash mumkin. Ular cheksiz ko‘rinishlarga ega bo‘ladi. Bu esa tovushlar miqdorining cheksiz ekanligini ko‘rsatadi. Fonemalar ikki va undan ortiq ma’noli birliklarni bir-biriga zidlash orqali aniqlanadi.
Fonemalar so‘zlarning tarkibida muayyan tartibda kelib, ularni moddiy tomondan shakllantiradi. Bunda so‘z tarkibidagi fonemalarning joylashish tartibi katta rol o‘ynaydi.
Loto o‘yinini ko‘z oldingizga keltiring. Unda sanoqli donalar bor. Lekin shu donalarni turli tartibda joylashtirish orqali xilma-xil shakllar yasaysiz. Xuddi shunga o‘xshash, fonemalar ham sanoqli, lekin uni xilma-xil tartibda joylashtirish orqali cheksiz so‘zlar hosil qilinadi. Sut, tus, ust so‘zlarining tovush tomoniga e’tibor bering. Ularning hammasi uchta bir xil tovushlarning turlicha ketma-ket joylashuvidan tashkil topgan. Garchi yuqoridagi so‘zlarning tovush tarkibi bir xil bo‘lsa ham, lekin ular turli tartibda joylashib uchta so‘zning ifoda tomonini hosil qiladi.
Ko‘rinadiki, so‘zlarning moddiy tomoni uchun uning nechta fonema­dan tashkil topganigina emas, balki ularning qanday tartibda joylashuvi ham katta ahamiyatga ega.


57-mashq. Quyidagi so‘zlarni fonetik tahlil qilib jadvalni to‘ldiring.
58-mashq. B—p, d—t jarangli, jarangsiz undosh juftlarining so‘z boshi va oxirida o‘qilishiga e’tibor berib so‘zlarni o‘qing. So‘z ma’nolari-ning yozuv hamda talaffuzdagi farqini tushuntiring. Ajratilgan so‘z juft­larining ma’nodoshini toping.


Bir—pir, bol—pol, bayt —payt, band pand, bob — bop, yod — yot, sud — sut, dor — tor, dori — tori, dog‘—tog‘, dil — til.



Download 0,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   134




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish