O`rta maxsus, kasb hunar ta'limi markazi Samarqand kompyutеr tеxnologiyalari va gidromеlioratsiya kollеji diplom ishi mavzu: «mbbtda xodimlar ish haqini xisoblash dasturini tuzish»

Relyasion ma’lumotlar bazasi.

Relyasion ma’lumotlar bazasi (renational database model)— bu berilgan mantikiy ma’lumotlarning uning o’rtasidagi real fizikaning ma’lumotlar strukturasini ko’rib chikish imkoniyatini beradi.

Relyasion ma’lumotlar bazasi jadvallar majmo’asidan tashkil topgan. 1—chi rasmga ushbu jadval keltirilgan.Jadval "Dasturchilar " deb ataladi .Jadvalning xar bir satri "yozuv " deb ataladi, xar bir ustun yesa "maydon " deb ataladi.

Berilgan jadval 5 —ta yozuvdan iborat. Avvalgi kalit —bu maydon jadvalda anik ma’lumotlarni nusxasiniolib boshkasining yozuviga ko’ymaydi.

Familiyasi	Ismi	Tutilgan shaxri	Shaxar kodi
Yakubov	Akram	Samarkand	366
Bakoyev	Shaxob	Buxoro	365
Kodirov	Obid	Jizzax	363
Aminov	Feruz	Samarkand	366
Xasanov	Komil	Buxoro	355

1—chi rasm. Dasturchilar jadvalining strukturaviy relyasion

ma’lumotlar bazasi

Jadvalning xar bir ustuni aloxida maydonga ega . ma’lumotlar bazasining xar xil foydalanuvchilari ana shu turlicha ma’lumotlarning xar xil alokador bilan kizikadilar.Ba’zi foydalanuvchilarga fakat aloxida ustuglar tuplami kerak.biz ko’prok ma’lumotlar olishimiz uchun jadvallar uchun SQL operatornыy ishlatamiz.

SQL tilining komandalar (buyruklar) tuplami bilan ishlashini ta’minlaydi.murakkab so’rovlarni topigp uchun va jadvallardan ma’lumotlarni tanlash uchun xam xizmat kladi.Surovlar natijasini odatda "natijalar tuplami" deb ataladilar.(yoki yozuvlar tuplami). Agar biz birinchi rasmdan foydalanib natijalar tuplami yaratmokchi bulsak va dasturchilarning shaxar kodlari buyicha kursak, u kuydagi kurinishga ega buladi:

Shaxar	Shaxar kodi
Samarkand	366
Jizzax	363
Buxoro	365

2 —chi racm. Natijalar tuplami, formalash nuli bilan "Tugilgan shaxar" va "Shaxar kodi" ma’lumotlarini birlashtirish.(Dasturchilar jadvalidan).

4

• SQL — strukturaviy so’rovlar tili.

Bu bo’limda biz strukturaviy so’rovlar tili (Structured Query Language" SQL") ni ko’rib chikamiz va misol tarikasida bitta ma’lumotldaro bazasini olamiz. 3 —rasmda SQL — ning kalit so’zlari va SQL so’rovlarini yasash uchun keltirilgan SQL da boshka kalit so’zlar xam bor, lekin u kalit so’zlar ramkadan tashkarida turadi.

SELECT	Bitta yoki bir nechta jadvaldan maydon tanlash
FROM	Jadvalni aniklaydi, maydon yoki yozuvni o’chiradi
WHERE	Kriteriyani kursatadi, saylash uchun, satrlani aniklaydi
INNERJOIN	Yezuvlarni birlashtiradi, bir nechta jadvallardan bitta yozuv olish
GROUPBY	Kriteriyani aniklaydi , yozuvlarni guruxlash uchun
ORDERBY	Yezuvlarni taxlaydi, kriteriyani aniklash uchun
INSERT	Ko’rsatilgan jadvaldan ma’lumotlarni ko’yadi
UPDATE	Ko’rsatilgan jadvaldan ma’lumotlarni yangilaydi
DELETE	Tanlangan jadvaldan ma’lumotlarni o’chiradi