O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Yo‘ldoshev, SÍ. Mamatqulov, F. Yo‘ldoshev iqtisodiyot nazariyasi

7.4. Nominal va real ish haqi
Jamiyatda mehnat me’yori bilan iste’mol me’yori o‘rtasidagi
bog‘liqlikni ta’minlab borish muhim ahamiyatga ega. Bu bog‘liqlik,
odatda, davlat tomonidan ish haqini tartibga solish orqali nazorat
qilib va tartibga solib boriladi. Òartibga solishning asosiy vositasi
bo‘lib ish haqi xizmat qiladi. Shuning uchun ham davlat ish
haqining asosiy vazifasi ishchi va xizmatchilarning hayot va mehnat
sharoitini yaxshilashdan iborat deb qaraydi.
Ma’lumki, har bir ishchi mehnat qilish jarayonida kuch-
quvvatini sarflaydi. Shuning uchun ishchi ana shu sarflagan kuchini
takror hosil qilishi zarur. Buning uchun u ish haqidan foydalanib,
o‘ziga kerakli oziq-ovqat va boshqa mahsulotlarni sotib olib,
iste’mol qilishi kerak. Xuddi shu jarayonda ish haqi uning iste’moli
uchun kerakli narsalar sotib olishga yetish-yetmasligi, ish haqining
asl mazmun-mohiyatini belgilaydi. Bu esa ish haqi nazariyasida
nominal va real ish haqi tushunchalarini tahlil qilish orqali bilinadi.
Nominal ish haqi deb ishchining ma’lum vaqt davomida muayyan
ish faoliyatini amalga oshirgani uchun olgan pul shaklidagi pul
summasi aytiladi. Odatda, ishchi uchun, eng avvalo, qanday shaklda
va qancha miqdorda ish haqi olishi emas, balki unga qancha miqdorda
tovarlar va xizmatlar sotib olishi mumkinligi ahamiyatga ega. Nomi-
nal ish haqi ishlab topilgan pul daromadi darajasi aniq tasavvur bera
olmaydi. Shu sababli, nominal va real ish haqi farqlanadi.
Real ish haqi — bu ishchining nominal ish haqiga sotib olishi
mumkin bo‘lgan tovarlar va xizmatlar miqdorida ifodalanadi. Real
ish haqi — bu nominal ish haqining, ya’ni ishchi qo‘liga olgan
pul summasiga qancha tovar va boshqa xizmatlar sotib olish
imkoniyati. Real ish haqi nominal ish haqi summasiga ishchi
tomonidan xarid qilinadigan tovarlar va xizmatlar bahosiga bog‘liq.
Bundan ko‘rinib turibdiki, real ish haqi bir xil sharoitda, nominal
ish haqiga to‘g‘ri mutanosiblikda va iste’mol buyumlari hamda
xizmatlar narxining darajasiga esa teskari mutanosiblikda bo‘ladi.