O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Yo‘ldoshev, SÍ. Mamatqulov, F. Yo‘ldoshev iqtisodiyot nazariyasi

6.4. Ishlab chiqarishning umumiy va pirovard natijasi
Ishlab chiqarish omillarining qo‘shilishi tufayli sodir bo‘lgan
ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan mahsulot va ko‘rsatilgan
xizmatlar ishlab chiqarishning umumiy natijasi hisoblanadi. Ishlab
chiqarishning maqsadidan kelib chiqib qaralsa, uning pirovard
natijasi yaratilgan tovarlar va xizmatlar hajmi hamda ularning
tarkibi va sifatida namoyon bo‘ladi. Bu pirovard natija qanday
darajada, miqdorda bo‘lishi esa omillarning qanday shart-sharoit
asosida qo‘shilishiga ham bog‘liq bo‘ladi.
Agarda ishlab chiqarishda yaratilgan mahsulotni egasi o‘zi
iste’mol qiladigan bo‘lsa, u natural mahsulot deyiladi. Mabodo, u
mahsulotni ayirboshlash uchun bozorga chiqarib sotadigan bo‘lsa,
u tovar deb yuritiladi. Misol uchun, dehqon xo‘jaligida yetishtirilgan
pomidor, kartoshka va boshqa mevalarni o‘z oilasi ehtiyoji uchun
ishlatsa, bu holda u natural xo‘jalik yuritgan bo‘ladi. Agarda dehqon
xo‘jaligida yetishtirgan mahsulotlarni bozorda sotish uchun olib
chiqsa, bunda u tovar ishlab chiqarayotgan, ya’ni tovar xo‘jaligini
yuritayotgan bo‘ladi.
Ishlab chiqarishning umumiy natijasi moddiy shakli jihatidan,
mahsulot va xizmatlardan, ya’ni ishlab chiqarish vositalari va
iste’mol buyumlaridan iborat bo‘ladi. Ishlab chiqarish, odatda,
biror korxona doirasida, shuningdek, butun mamlakat miqyosida
olib boriladi. Ayrim ishlab chiqaruvchi yoki korxona faoliyati
natijasida yaratilgan mahsulot individual mahsulot, barcha jamiyat
a’zolari iqtisodiy faoliyati natijasida yaratilgan mahsulot yalpi milliy
mahsulot (YMM)ni tashkil etadi.
Ishlab chiqarishning samaradorligi har qanday ishlab chiqarish
bilan shug‘ullanayotgan tadbirkorning, korxonaning, qolaversa,
jamiyatning asosiy maqsadi hisoblanadi. Samaradorlik esa ishlab
chiqarish omillaridan naqadar to‘g‘ri va maqsadga muvofiq, tejab-
tergab foydalanilayotganligiga bog‘liq.

---

119